Náttúrufræðingurinn - 2001, Blaðsíða 35

Eitthvað mun það hafa komið til tals, í
erlendum vísindafélögum eða meiriháttar
stofnunum á síðasta áratug, að koma
ritgerðaskrám Royal Society á tölvutækt
form (svo sem geisladiska) og þá þannig að
fletta megi upp greinum eftir efnisflokkum
eða atriðisorðum. Ekki veit ég til þess að
orðið hafi úr. Franska þjóðbókasafnið hefur
skannað 19.-aldar skrána og á hún að vera
aðgengileg á vefsetrinu gallica.bnf.fr, en
mér hefur reynst sá aðgangur stopull og
svifaseinn. Fjöldi greina varðandi ísland í
ofannefndum skrám er einnig á skrá í
tölvutækum gagnasöfnum sem aðgengileg
eru hér, svo sem í Georef (gagnabanka um
jarðvísindarit á vegum American Geological
Institute) og Gegni (skrá Landsbókasafns -
Háskólabókasafns). Þær eru þó langt frá því
að vera fullkomnar.
Skrá Haralds Sigurðssonar (1991), um
bækur og greinar erlendra manna varðandi
fsland til ársins 1974, er afar gagnleg þeim
sem vilja kanna þróun rannsókna á náttúru
og menningu landsins. Þar vantar þó t.d. oft
upplýsingar um það á hvaða blaðsíðum
tímarits grein hefur birst, sem er bagalegt ef
afla á ljósrita. Jafnframt vantar þar mjög
margar ritsmíðar sem tengjast landinu beint
og óbeint; má þar nefna ýmsar greinar sem
segja frá rannsóknum á íslenskum geisla-
steinum og öðrum steindum. Hefði þurft að
halda samantektarstarfi Haralds skipulega
áfram og netvæða það. Jafnvel gæti þá verið
til þess vinnandi að fletta í gegnum allar
Royal Society-skrámar í leit að frekari titlum
greina um íslensk efni.
■ dæmi um fundnar
GREINAR
Hér mun ég geta fáeinna greina um náttúru
íslands, sem ekki eru nefndar í ritaskrá
Haralds Sigurðssonar (1991) en finnast í
skrám Royal Society.
Fyrst vil ég geta dæmis úr dýrafræði. Af
tilviljun rakst ég í skrám Royal Society á
greinar eftir John Hancock, merkan enskan
fuglaskoðara. Bróðir hans, Albany Han-
cock, var þekktur fyrir rannsóknir sínar á
ýmsum sævardýrum og steingervingum
þeirra. Þeir bræður studdu mjög við upp-
byggingu myndarlegs náttúrugripasafns í
Newcastle-upon-Tyne og hefur það frá 1891
heitið The Hancock Museum. í skrá Royal
Society fyrir árin 1800-1863 eru þessar
greinar um fálka eftir John Hancock:
- Remarks on the Greenland and Iceland
falcons, showing that they are distinct
species. Brit. Assoc. Rep. 1838 (pt. 2), 106;
Ann. Nat. Hist. II, 1839,241-250.
- Occurrence of Falco Islandicus in
England. Ann. Nat. Hist. II, 1839,159.
- Note on the Greenland and Iceland
Falcons. Ann. Nat. Hist. XIII, 1854,110-112.
Fálki sá sem Hancock kennir þarna við
Island heitir nú Falco rusticolus. Greinar
þessar byggðust að hluta á fuglum sem
William Proctor hafði safnað í löngum og
árangursríkum leiðangri til Islands á vegum
safnsins í Newcastle 1837 (sjá Atkinson
1989). Smágrein eftir Proctor um íslenska
andartegund er einnig nefnd í skrá Royal
Society en ekki hjá Haraldi:
- Clangula barrovii, a native of Iceland.
Ann. Nat.Hist.IV, 1840,140-141.
Þarna mun vera um húsönd að ræða, en
latneskt heiti hennar er nú Bucephala
islandica.
John Hancock var listfengur (sbr. 1.
mynd) og eru margar myndir hans af fuglum
í fórum safnsins í Newcastle. Eflaust mætti
rekja fleiri þræði frá Hancock-bræðrunum og
safninu til íslands ef að því væri hugað.
Næst vil ég nefna grein eftir þýska
jarðfræðinginn Konrad Keilhack. Hann kom
a.m.k. tvívegis til landsins og ritaði margt um
jarðfræði þess. Meðal annars urðu greinar
hans um landmótun sunnanlands til þess að
skýra mikilvæg atriði í ísaldarjarðfræði
Norður-Þýskalands (sjá Schwarzbach 1983).
Ritaskrá Haralds hefur þær líklega flestar, en
ein sem hann hefur ekki náð til er þannig
skráð hjá Royal Society:
- Die islándische Thermalflora. Bot.
Centralbl. 25,1886,377-379.
Þessi smágrein fjallar um gróður við
íslenska hveri og laugar og getur hún verið
athyglisverð, a.m.k. frá sögulegum sjónar-
hóli, vegna þess áhuga sem nú er á að kanna
113