Náttúrufræðingurinn - 2001, Blaðsíða 46

Framtíðarsýnin við stofnun Ræktunarfílags Norðurlands 1903
Framundan sáu menn í hillingum vel ræktað land - tiinin rennisljett, engi og haga
blómleg og vel girt, stórar kál- og kartöfluekrur kring um vel hýsta bæi í skjóli
hávaxinna birki- og reynilunda; sunnan undir bæjunum blómreitir og berjarunnar, en
í hlíðarfætinum utan túns dökkgrænir skógarteigar, misstórir eftir stærð jarðanna og
eldiviðarþörf. Svona leit hillingalandið út, og mönnum sýndistþað svo nærri, sýndist
það of nærri, eins og títt er um hillingar.
Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands 1913, Rœktunatfélagið 10 ára.
maður rennir þeim niður viðstöðulaust, eins
og fornu góðmeti úr Eddu“. Hér verða ekki
raktir þeir þættir í fari Stefáns sem gerðu
hann að víðfrægum kennara og skólastjóra
- um það eru til margir vitnisburðir. Nefna
má fjölþætta menntun og lifandi áhuga á
öllum landsmálum, en frábær mælska og
snjallt tungutak gerðu hvern kennslutíma að
tilhlökkunarefni. Sem skólastjóri sýndi hann
bæði frjálslyndi og festu og mikla snyrti-
mennsku í allri umgengni. Einnig á Akureyri
var Stefán valinn til trúnaðarstarfa og var
kjörinn í bæjarstjórn, var þátttakandi í rekstri
verksmiðjunnar Gefjunar og frumkvöðull að
stofnun Lystigarðs Akureyrar.
■ FjÖLSKYLDA - ÆVILOK
Stefán naut mikils stuðnings af Steinunni
konu sinni, og áreiðanlega mæddi mikið á
henni á búskaparárunum á Möðruvöllum
þegar bóndi var langtímum fjarverandi. Þau
eignuðust tvö börn, Valtý Stefánsson rit-
stjóra og Huldu A. Stefánsdóttur skóla-
stýru. Umsvifamikill maður eins og Stefán
hlaut að lenda í deilum, en honum féllu
þrætur og deilumál illa, var óáreitinn að fyrra
bragði og þoldi fremur illa mótmæli, einkum á
síðari árum er heilsa hans fór að bila. Heilsa
hans stóð oft völtum fótum. Eftir aldamótin
lá hann stundum fársjúkur, svo tvísýnt var
um líf hans. Framan af þjáðist hann af slæmu
hálsmeini, en síðar tók hann að kenna
meinsemdar í höfði er að lokum dró hann til
dauða. Veturinn 1919 fékk hann orlof frá
störfum og dvaldi sér til heilsubótar í Kaup-
mannahöfn. Hann kom aftur til kennslu
haustið 1920 en veiktist hastarlega í
desember og lést 20. janúar 1921, 57 ára að
aldri.
■ FLÓRAN - VÍSINDALEGT
AFREK
Augljóslega má skipta æviferli Stefáns í þrjú
tímabil; í fyrsta lagi æsku- og námsárin
1863-1887, þá rannsókna-, félagsmála- og
kennsluárin á Möðruvöllum 1887-1902 og
loks þingmennsku-, kennslu- og skóla-
stjómarárin á Akureyri 1900-1921. Segjamá
Um plönturnar
Hvert mannsbarn á landinu þekkir sóley eða brennisóley, sem hún er kölluð til
aðgreiningar frá öðmm sóleyjum ... Við skuluni nú virða fyrir okkur þessa bemskuvini
okkar. En til þess að geta athugað hana alla nákvæmlega, verður ekki hjá því komist að
kippa henni upp, en hún stendur föst í jörðunni og næst ekki heil, nema nreð því að
grafa í kringum hana. Fóturinn, sem hún stendur á niðri í moldinni, er móleitur á litinn
með mörgum smágreinum, sem gangaút í moldina, og halda plöntunni fastri. Þessi hluti
plöntunnar heitir rót. Á rótinni stendur grænn sívalur leggur, oft greinóttur og er hann
nefndur stöngull. Út úr honum standa grænar, skörðóttar blöðkur á mislöngum
stilkum; þetta eru blöðin eða laufblöðin öðru nafni.
Plönturnar. Kennslubók í grasafrœði 1913, Inngangur.
124