Náttúrufræðingurinn - 2001, Blaðsíða 69

2. mynd. Lýsa/Whiting (Merlangius merlangus L.). Teikning eftir/Drawing by Jón Baldur
Hlíðberg.
og lífsháttum að ræða. Bjarni Sæmundsson
(1925) birti ritgerð um aldur og vöxt ýsu og
lýsu hér við land og gefur þar tiltölulega
nákvæma lýsingu á vexti lýsunnar, byggða
á aldursgreiningu hreisturs af 250 lýsum.
Samkvæmt þeim niðurstöðum vex lýsan úr
6,2 cm meðallengd á fyrsta sumri í 39 cm
þriggja ára og 55 cm 6 ára. Rúmlega hálfri öld
síðar birtist grein um útbreiðslu, fæðu og
vöxt ungviðis þorskfiska hér við land, þar á
meðal lýsu (Ólafur K. Pálsson 1980). Þar
kemur fram að unglýsan heldur sig einkum á
grunnslóð sunnan lands og vestan. Einnig
að fæða hennar er að langmestu leyti fiskar,
rækja og ljósáta, en sáralítið af annarri bráð.
Enda þótt fremur takmarkaðar rannsóknir
hafi beinst að lýsu á síðustu öld er ekki þar
með sagt að engum gögnum hafi verið
safnað um hana. Nokkrum gögnum hefur
verið safnað um lýsu í stofnmælingum Haf-
rannsóknastofnunarinnar í mars 1985-2001
(„togararall") og í október 1995-2001
(,,haustrall“). Þau gögn takmarkast við
lengdarmælingar og skráningu á fjölda fiska
í togi. Fyrir tíma þessara umfangsmiklu
stofnmælinga voru lengdarmælingar á lýsu
liður í gagnasöfnun í ýmsum rannsóknaleið-
öngrum, auk þess sem kvörnum var safnað lil
aldursgreininga í einhveijum mæli. Ennfremur
var gögnum safnað til rannsókna á fæðu lýsu í
svokölluðu fjölstofnaverkefni Hafrannsókna-
stofnunarinnar 1992. í þessari grein er megin-
hluti gagna, frá 1985 og síðar, skoðaður og
þess freistað að komast að frekari niður-
stöðum um lífshætti þessa fallega fisks.
■ GÖGN OG AÐFERÐIR
Lengdardreifmg byggist á lengdarmæling-
um og talningum í stofnmælingu botnfiska í
mars 1985-2000. í hverjum leiðangri voru
oftast mældar fleiri en 2000 lýsur og í
nokkrum tilvikunt fleiri en 3000. Þeir fiskar
sem ekki voru lengdarmældir voru taldir og
þeim bætt við lengdardreifinguna í við-
komandi sýni (togstöð), til þess að lýsa
dreifingu allra veiddra fiska. Samtals voru
mældar tæplega 42 þúsund lýsur í 16
leiðöngrum og liðlega 89 þúsund fiskar voru
taldir. Lengdardreifing er sýnd sem heildar-
fjöldi fiska fyrir hvern sentímetra lengdar-
bilsins.
Útbreiðsla byggist á fjölda fiska á hverri
togstöð í stofnmælingu botnfiska í mars
1985-2000 (3. mynd). í upphafi voru settar
147