Náttúrufræðingurinn - 2002, Blaðsíða 47

tvíærra tegunda er mjög hátt, eða um 15%.
Einkennir það gróðurfar á frumstigum
gróðurframvindu á röskuðu landi (Burrows
1990), en á seinni framvindustigum eru slíkar
tegundir sjaldgæfari. Þess sjást einnig merki
að sumar tjölærar tegundir, sem fljótar eru að
nema land á opnum svæðum, eru komnar á
hnignunarstig. Sem dæmi má nefna að flestar
njólaplöntumar em famar að hröma og þegar
má finna visna njólastöngla af plöntum sem
búnar em að ljúka lífsferli sínum. Viss
hrömunarmerki má líka greina á snarrót.
Næstu skeið gróðurframvindunnar em
þegar í sjónmáli. Urmull af víði og birkiplöntum
er að vaxa þama upp og greinilegt er að á
næstu áratugum verður megnið af svæðinu
orðið að samfelldu kjarrlendi. Mun þá fjöldinn
allur af þeim berangurstegundum sem nú ber
mest á láta undan síga en aðstæður myndast
fyrir skógarbotnsplöntur að setjast að.
Aðstæður við Gullinbni og í vegköntum
þeim sem Rannsóknastofnun landbúnaðarins
lét gera athugun á og getið var um í upphafi
þessarar greinar (Aslaug Helgadóttir og
Sigurður H. Magnússon 1992) em um margt
ólíkar. Vegkantamir vom ekki varðir fyrir beit
og þar höfðu einungis sest að innlendar
tegundir sem allar mátti finna í nánasta
umhverfi veganna. í nágrenni Gullinbrúar em
fjölbreytt gróðursamfélög, garðar og trjá-
lundir, og þar hefur búpeningi aldrei verið
beitt. Af þeim 105 tegundum sem þar fundust
em 18 ýmist ílendar, slæðingar eða sáðgrös.
Aðrar þrjár, birki, reynir og sigurskúfur, em
innlendar en höfðu ekki vaxið á þessum
slóðum um langan tíma fyrr en farið var að
rækta þær upp úr 1940. Fimmtungur þeirra
tegunda sem við Gullinbrúna vaxa er því ekki
uppmnalegur í grenndarflómnni. Þær tijá-
kenndu tegundir sem fundust í vegköntunum
ná einungis að verða jarðlægir smámnnar en
við Gullinbrú vaxa þegar sjö tegundir sem í eðli
sínu geta orðið myndarlegir mnnar og sumar
hveijar stæðileg tré.
Ógerlegt er að segja hversu lengi gróður fær
að þróast áfram á þessum stað eða hvort
svæðinu verður umbylt, t.d. vegna vega-
framkvæmda, það verður tíminn að leiða í ljós.
Til em íjölmargir staðir þar sem gengið hefur
verið frá röskuðu landi á svipaðan hátt og
þama var gert og væri það vissulega þess virði
að fylgjast með hver framvindan verður á sem
flestum stöðum. Gróðurfar er að breytast víða
um land í kjölfar minnkandi beitarálags eða
friðunar á stómm svæðum. Er því einnig
áhugavert að fylgjast með og bera saman hver
gróðurframvindan verður, annars vegar í
röskuðu eða mannmótuðu landslagi og hins
vegar í hefðbundnu búsetulandslagi þar sem
beit hefur lagst af.
■ ÞAKKARORÐ
Athugun þessi var unnin fyrir borgar-
verkfræðinginn í Reykjavík. Landupplýs-
ingakerfi Reykjavíkur vann loftmynd með
afmörkun athugunarsvæðisins. Dr. Áslaug
Helgadóttir hjá Rannsóknastofnun land-
búnaðarins og dr. Hörður Kristinsson hjá
Akureyrarsetri Náttúmfræðistofnunar íslands
lásu yfir handrit og komu með ýmsar
gagnlegar ábendingar. Öllum þessum
aðilum færi ég bestu þakkir.
■ HEIMILDIR
Áslaug Helgadóttir & Sigurður H. Magnússon
1992. Uppgræðsla vegkanta. Fjölrit Rala nr.
158. 98 bls.
Borgþór Magnússon, Sigurður H. Magnússon &
Bjarni Diðrik Sigurðsson 2001. Gróðurfram-
vinda í iúpínubreiðum. Fjölrit Rala nr. 207.
100 bls.
Burrows, Colin J. 1990. Processes of vegetation
change. Unwin Hyman, London. Bls. 359-
416.
Jóhann Pálsson 1997. Víðir og víðiræktun á
íslandi. Skógræktarritið 1997. 5-36.
Jóhann Pálsson 2000. Landnám alaska-
asparinnar á íslandi. Skógræktarritið 2000.
59-65.
PÓST- OG NETFANG HÖFUNDAR
Jóhann Pálsson
Logafold 88
112 Reykjavík
jop@mmedia.is
221