Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 59

Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 59
um og þróunarhlutverki þeirra í fram- haldi af þeirri umræðu sem hafin var fyrr í þessari grein. Stökkbreytingar eru að sjálfsögðu ein helsta forsenda þess að tegundir breytist og nýjar myndist. Áhrif þeirra á gerð og starfsemi, lífveru eru fjarska mismunandi, allt eftir þvi hvar breytingin hefur orðið í erfðaefn- inu og hvers eðlis hún er. Eins og áður var getið er einna algengast að stökk- breytingar valdi röskun á röð amínósýra í hvítusameindum. Enda þótt hvíturnar séu gerðar úr nokkur hundruð amínó- sýrum hver, má búast við að breytingar á amínósýruröð hafi yfirleitt einhver áhrif á starfshæfni þeirra. Stundum er einungis um óveruleg áhrif til hins verra að ræða, en aðrar breytingar eru mjög skaðlegar og geta jafnvel gert hvítuna óstarfhæfa með öllu. Sé breytta hvítan lífsnauðsynleg fyrir lífveruna er þá ekki að sökum að spyrja; breytingin er ban- væn. Loks eru til stökkbreytingar sem breyta virkni hvítu þannig að hún gegni hlutverki sínu betur en ella eða öðlist nýja eiginleika sem kunna að vera líf- verunni til hagsbóta. Slíkar breytingar eru mjög sjaldgæfar. En hafa ber í huga að breyting sem er lífverunni gagnslaus eða jafnvel skaðleg við ákveðin lífsskil- yrði getur komið í góðar þarfir við aðrar aðstæður. Afdrif stökkbreytinga ráðast öðru fremur af því hvaða áhrif þær hafa á líkur lífveranna til að fjölga sér og jafn- framt að flytja breytingarnar til næstu kynslóðar. Náttúruval er hliðhollt þeim breytingum sem auka á þessar líkur. Þær sem hins vegar draga úr þeim njóta ekki náðar náttúruvalsins og munu að öðru jöfnu ekki ná að verða algengar með tegundinni. Stökkbreytingar eru sjaldgæfir at- burðir. Stökkbreytt gen safnast samt fyrir í genasafni tegundar og valda þar breytileika sem einnig kemur fram í eiginleikum einstaklinga. Varð- veisla breytileikans í æðri jurtum og dýrum helgast að verulegu leyti af því að þau hafa tvö eintök af hverju geni í líkamsfrumum sínum, eru tvílitna; oft kemur ekki að sök þótt annað genið sé gallað. Oll þekkjum við hinn mikla breytileika í útliti og öðrum eiginleikum innan okkar eigin tegundar. Hann stafar einmitt að mjög miklu leyti af breytileika erfðaefnisins. I hverri kyn- slóð bætast nýjar stökkbreytingar við. I genasafni hverrar tegundar má því yfir- leitt finna mörgen misalgeng afbrigði af flestum genum hennar. Erfðaefni teg- undarinnar gengur í hverri kynslóð í gegnum hreinsunareld náttúruvals. Við það hljóta að verða í því breytingar á hlutfallslegri tíðni genaafbrigða. Það þróast. Og þróun erfðaefnis eða gena- safns tegundar jafngildir í raun og veru þróun tegundarinnar. Enda þótt frumatburðir þróunar, stökkbreytingarnar, séu tilviljunar- kenndir, beinir náttúruval þróuninni samt sem áður inn á ákveðnar. brautir. Segja má að þróunaröflin vinni stöðugt að bættri aðlögun lífveranna að um- hverfi sínu. Breytist umhverfið eða lífs- kjörin má búast við að valgildi ýmissa stökkbreytinga geti breyst. Þær sem áður voru til ógagns geta nú orðið nyt- samlegar. Sú stefna sem þróun tegundar tekur er því mjög háð þeim umhverfis- aðstæðum sem tegundin býr við. En ekki verður aftur snúið; þróunin er ger- samlega óafturkræf. Eftir á má segja að hún hafi fylgt ákveðnum meginbraut- um eða stefnum. Hins vegar gefa niður- stöður líffræðinga engar vísbendingar um að þróunin stefni nokkurn tíma að fyrirfram ákveðnu marki. Þeir sem af trúarlegum eða heimspekilegum ástæð- um aðhyllast slíkan skilning á þróun lífsins geta ekki vænst að finna honum stuðning í nútíma líffræði. Mörgum leikmönnum þykir með ólíkindum að þróun lífs frá frumstæðum 313
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.