Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 63

Hraunhóll úr Landbrots-
hrauni kominn á kaf í
jarðveg. Rofið hjá Ytri
Dalbæ.
og gengur um leið framhjá 4 aldursákvörð-
unum. Teljist þetta að vera vísindaleg
vinnubrögð hlýt ég að játa að ég hef hrapa-
lega misskilið það hugtak.
Víðs vegar um Landbrot má finna jarð-
vegslög þar sem aðeins eitt öskulag er að
finna, það frá Kötlugosinu 1918. Hvað
mundi það sanna að dómi G.L.? Land-
brotshólar hafa aldrei náð að þekjast sam-
felldu jarðvegslagi. Þar grær seint sem allt
vatn hripar niður í gjallkennt hraun. A
mörgum hólanna hefur enn ckki náð að
myndast jarðvegur. Það er því einmitt hin
„staðbundna“ jarðvegsþykkt, sem sýnir og
sannar aldur hraunsins.
Á meðan Skaftá kvíslaðist um Landbrot
bar hún sand og leir í hraunið og þétti það
smámsaman. Þegar rennsli var lítið haust og
vetur fauk sandur og leir úr þurrum far-
vegum ogmyndaði foksandslög þau, sem eru
svo áberandi. Við slíkar aðstæður hljóta
öskulög að verða óregluleg og torkennileg og
þarf ekki jarðvegshreyfingar til.
Nokkurn „rauðseyddan" jarðveg hef ég
ekki séð i rofinu hjá Dalbæ en hins vegar
rautt gjall, sem orðið hefur fyrir eðlilegri
veðrun áður en það huldist jarðvegi. Malar-
lagið í jarðvegssniðinu er rautt af venju-
legum mýrarauða. Þar er heldur ekki um
„linsur" að ræða heldur meira eða minna
samfellt malarlag, sem nær langleiðina
vestur að Dalbæjarstapa.
Ef leita skal jarðlaga, sem segja eitthvað
um aldur hraunsins, þá hlýtur að teljast
vænlegast að leita óhreyfðra jarðlaga. Það
vekur þvi nokkra furðu þegar G.L. segir sig
hafa skoðað bakkann „alls staðar þar sem
sást eitthvert jarðrask“. Hvers vegna einmitt
þar?
1 margnefndu rofi má sjá kletta og gjall-
hóla, sem komnir eru í kaf í jarðveg og ná
sumir nærri jtvi upp i gegnum jarðvegslögin
(1. mynd). Engin rök eru fyrir þvi að annað
hraun en Landbrotshraunið sé þarna. Borun
gegnum hraunið vestur af Hæðargarði þar
sem nú er vatnsból byggðarinnar að Kirkju-
bæjarklaustri bendir ekki til að svo sé.
Sandur og möl og stykki af kísilgúr sem finna
má innan um gjallið i hólunum á rætur að
rekja til þess undirlags, sem hraunið rann
yfir. Að jarðvegi hafi verið „rúllað upp“ er
alger mistúlkun á því fyrirbæri, sem ég hef
drepið á í grein minni. Þvi mundi það hafa
skeð aðeins á þessum litla bletti? Jarðvegs-
stykkið, sem þarna var inni i malarlaginu
var aðflutt af vatninu sem mölina bar, og var
aðeins lítil torfa, sem nú er með öllu horfin.
Guðrún Larsen ritar að lokum viðbæti við
grein sína (bls. 24) og má með sanni segja að
þar komi rúsinan í pylsuendanum. G.L.
virðist ætla að ég hafi ekki skoðað annan stað
í rofinu hjá Dalbæ en þann jrar sem sniðið er
tekið. Það hefði nú verið fyrirhafnarlítið að
verða sér úti um upplýsingar varðandi það
atriði áður en grein þessi var sett saman þvi
ég kannast ekki við að ég neiti neinum um
upplýsingar þar, sem ég einhverjar hef.
Ég þarf ekki að spyrja til vegar á jressum
317