Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1980, Side 63

Náttúrufræðingurinn - 1980, Side 63
Hraunhóll úr Landbrots- hrauni kominn á kaf í jarðveg. Rofið hjá Ytri Dalbæ. og gengur um leið framhjá 4 aldursákvörð- unum. Teljist þetta að vera vísindaleg vinnubrögð hlýt ég að játa að ég hef hrapa- lega misskilið það hugtak. Víðs vegar um Landbrot má finna jarð- vegslög þar sem aðeins eitt öskulag er að finna, það frá Kötlugosinu 1918. Hvað mundi það sanna að dómi G.L.? Land- brotshólar hafa aldrei náð að þekjast sam- felldu jarðvegslagi. Þar grær seint sem allt vatn hripar niður í gjallkennt hraun. A mörgum hólanna hefur enn ckki náð að myndast jarðvegur. Það er því einmitt hin „staðbundna“ jarðvegsþykkt, sem sýnir og sannar aldur hraunsins. Á meðan Skaftá kvíslaðist um Landbrot bar hún sand og leir í hraunið og þétti það smámsaman. Þegar rennsli var lítið haust og vetur fauk sandur og leir úr þurrum far- vegum ogmyndaði foksandslög þau, sem eru svo áberandi. Við slíkar aðstæður hljóta öskulög að verða óregluleg og torkennileg og þarf ekki jarðvegshreyfingar til. Nokkurn „rauðseyddan" jarðveg hef ég ekki séð i rofinu hjá Dalbæ en hins vegar rautt gjall, sem orðið hefur fyrir eðlilegri veðrun áður en það huldist jarðvegi. Malar- lagið í jarðvegssniðinu er rautt af venju- legum mýrarauða. Þar er heldur ekki um „linsur" að ræða heldur meira eða minna samfellt malarlag, sem nær langleiðina vestur að Dalbæjarstapa. Ef leita skal jarðlaga, sem segja eitthvað um aldur hraunsins, þá hlýtur að teljast vænlegast að leita óhreyfðra jarðlaga. Það vekur þvi nokkra furðu þegar G.L. segir sig hafa skoðað bakkann „alls staðar þar sem sást eitthvert jarðrask“. Hvers vegna einmitt þar? 1 margnefndu rofi má sjá kletta og gjall- hóla, sem komnir eru í kaf í jarðveg og ná sumir nærri jtvi upp i gegnum jarðvegslögin (1. mynd). Engin rök eru fyrir þvi að annað hraun en Landbrotshraunið sé þarna. Borun gegnum hraunið vestur af Hæðargarði þar sem nú er vatnsból byggðarinnar að Kirkju- bæjarklaustri bendir ekki til að svo sé. Sandur og möl og stykki af kísilgúr sem finna má innan um gjallið i hólunum á rætur að rekja til þess undirlags, sem hraunið rann yfir. Að jarðvegi hafi verið „rúllað upp“ er alger mistúlkun á því fyrirbæri, sem ég hef drepið á í grein minni. Þvi mundi það hafa skeð aðeins á þessum litla bletti? Jarðvegs- stykkið, sem þarna var inni i malarlaginu var aðflutt af vatninu sem mölina bar, og var aðeins lítil torfa, sem nú er með öllu horfin. Guðrún Larsen ritar að lokum viðbæti við grein sína (bls. 24) og má með sanni segja að þar komi rúsinan í pylsuendanum. G.L. virðist ætla að ég hafi ekki skoðað annan stað í rofinu hjá Dalbæ en þann jrar sem sniðið er tekið. Það hefði nú verið fyrirhafnarlítið að verða sér úti um upplýsingar varðandi það atriði áður en grein þessi var sett saman þvi ég kannast ekki við að ég neiti neinum um upplýsingar þar, sem ég einhverjar hef. Ég þarf ekki að spyrja til vegar á jressum 317

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.