Náttúrufræðingurinn - 1959, Qupperneq 8

166
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Háloftaathuganir eru gerðar á Keflavíkurflugvelli fjórum sinnum
á hverjum sólarhring. Mælingar á ozon í gufuhvolfinu eru gerðar
í Reykjavík, og þar er einnig safnað gögnum til rannsókna á magni
ýmissa efna í lofti og regnvatni. Rannsókn á geislavirku ryki í
loftinu hófst í Reykjavík sumarið 1958.
Segulmœlingar.
Stöðvum, sem mæla stefnu og styrkleika segulsviðsins, hefur ver-
ið fjölgað talsvert frá því, sem var fyrir Jarðeðlisfræðiárið. Áherzla
er lögð á mælingar á örum breytingum á segulsviði jarðarinnar.
Sums staðar eru segulmælingatæki staðsett með stuttu millibili, svo
að hægt sé að finna, hve hátt í lofti þeir rafstraumar séu, sem valda
segultruflunum. Þessir rafstraumar eru einnig rannsakaðir með
segulmælum, sem eldflaugar flytja upp í háloftin, þegar segultrufl-
anir eru miklar.
Hér á landi var sett á stofn segulmælingastöð í byrjun Jarðeðlis-
fræðiársins. Stöðin er staðsett í Mosfellssveit, skammt frá Reykjavík.
Norðurljós og himinglóð.
Athuganir á norðurljósum eru mjög margvíslegar, allt frá ein-
földum athugunum áhugamanna, sem skrásetja hvar og hvenær
þeir sjá norðurljós, til fjölþættra mælinga stórra rannsóknastöðva.
Á þeim hlutum jarðarinnar, þar sem norðurljós sjást oft, eru starf-
ræktar allmargar sjálfvirkar myndavélar, sem taka myndir af öllu
himinhvolfinu á mínútu fresti. Á færri stöðum eru nákvæmir ljós-
mælar, sem mæla birtu þá, sem kemur frá hverjum punkti himins-
ins. Slíkir ljósmælar eru einnig starfræktir á suðlægum slóðum
til að rannsaka liina svonefndu himinglóð (airglow), en það er
dauf glæta, oftast ósýnileg berum augum, sem kemur frá efstu lög-
um gufuhvolfsins. Á nokkrum stöðum eru notuð ratsjártæki til
rannsókna á norðurljósum, en svo virðist, sem norðurljós endur-
varpi ratsjárgeislum á svipaðan iiátt og fastir hlutir. Litrófsmæling-
ar á norðurljósum eru einnig gerðar.
Hér í Reykjavík er starfrækt ein norðurljósamyndavél á vegum
Veðurstofu íslands, og tekur hún myndir af öllu himinhvolfinu
á mínútu fresti, þegar bjartviðri er um nætur. Auk þess eru nokkr-
ir athugunarmenn víðs vegar um landið, sem skrásetja þau norður-
ljós, er þeir sjá á ákveðnum tímum næturinnar.