Náttúrufræðingurinn - 1965, Page 46

136
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
usvatnsfjalla. ÞaÖ hefur fyllzt af frajnburði frá hæðunum sunnar,
og rennur smálækur þar um norður í Þingvallavatn. Frá vatninu
mældust 11,65 m upp á þennan malarhjalla. Eiginlega er hér um
breiðan granda að ræða, sem nær á milli fjallanna, og lækkar út frá
honum bæði suður af og eins norður af niður að Þingvallavatni.
Þar má í brekkunum beggja megin greina aðra lægri malarrinda,
sem raða sér samhliða neðan við þennan hæsta. Vestan við Líka-
tjarnarháls, í þeirri eiginlegu Hagavík, eru smávægilegar menjar
um hjalla í um 11 m hæð yfir vatninu (sbr. kortið á mynd 4).
Ölfusvatnsfjöll eru að vestanverðu skriðuorpin og sér þar ekki
lyrir strandlínum, nema í svonefndum Stigadal vestan undir lægð-
inni, sem verður á milli fjallanna. Þar er malargrandi, og er hæð
hans ylir vatninu 11,15 m.
Frá norðurodda Ölfusvatnsfjalla austur að Sogshorni má rekja
strandlínu í um 11 m hæð svo til óslitna. í Lambhaga var hæð henn-
ar mæld á nokkrum stöðum í brimhjöllum og malargröndum. Mest
hæð mældist 11,10 m í vikinu norðan við Gildrukletta (sjá kortið
mynd 1). Lambhagi hefur verið eyja, þegar þessi strandlína mynd-
aðist. í Ölfusvatnsheiði hafa árnar Ölfusvatnsá og Villingavatnsá
myndað mikinn hjalla með sameiginlegum framburði sínum. Er
hann gleggstur norður og austur frá Víðihlíð og miklu breiðari og
voldugri en aðrir hjallar eða malarkambar niður undan honum.
Hæð þessa malarhjalla var mæld við malargryfjur austast í Öllus-
vatnsheiði. Þar fannst luin 11,45 m yfir Þingvallavatni, en norður
af Víðihlíð reyndist hún I 1,10 m. Austan við Ölfusvatnsfjall nyrðra
fannst hún 10,45 m. Líkt og nefnt var í lýsingu strandmyndana upp
frá Skálabrekkuvík, eru einkennilegir malarkambar upp frá Öllus-
vatnsvík, einn upp af öðrum, og má fylgja þeim í sömu hæð um
langan veg (sjá kortið á 4. mynd). Bjarni Sæmundsson (1904) nefn-
ir þessa malarkamba og ályktar út lrá þeim, að vatnsborðið hafi
lækkað smám saman, og við hverja lækkun hafi myndazt slíkur mal-
arkambur (strandvold) niður undan þeim næsta. Eæ ég ekki betur
séð, en þessi ályktun hans sé í alla staði sennileg. Malarkambarn-
ir hafa hlaðizt upp af framburði ánna, sem stöðugt báru efni út
í vatnið, en barst síðan sem strandmöl með öldukasti upp á landið
og myndaði þessa malarkesti.1)
1) Um bárugarða í líkingu við þá, sem Jóhannes Sigtinnsson (1957) hetur