Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 50

Ingólfur Davíðsson:
Eru jöklarnir gróðurlausir?
Sumarið 1935 var ég á ferð, í hópi nokkurra náttúrufræðinga, um
Eyjabakka og inn að Eyjabakkajökli. Á hálsunum undir Snæfelli
kom ég að lækjarsprænu og sá þar mér til undrunar ]>roskalegt
skarfakál (Cochlearia officinalis). Mér komu í hug orð Jóns Helga-
sonar: „Þeir sigldu til íslands að athuga það, livort ttlfaldar gengi
ekki á jök]unum.“Félagar mínir urðu ekki síður liissa, því að skarfa-
kálið er vant að vaxa úti við sjó, en ekki langt inni í landi. Seinna
hefur Steinþór Sigurðsson sagt mér, að hann hafi séð allmikið af
skarfakáli í Jökuldal við Tungnafellsjökul. Hafi fuglar, t. d. mávar,
sem oft fljúga langt inn yfir land, ef til vill borið með sér fræið.
Eins liefur það t. d. getað tollað í ull kinda. — Skammt frá jökul-
röndinni var ixiikill ruðningur, sem jökullinn hafði borið fram og
síðan skilið eftir, er hann rénaði. í jökulruðningnum var grösugt eins
og á túni. Þar voru fíflar, sóleyjar, súrur og ýmis túngrös. En sjálfur
jökullinn virtist gróðurlaus með öllu. Neðst var hann æði óhreinn á
köflum, en skínandi hvítur, er ofar dró. Við jökulröndina var jarð-
vegur rennblautur af leysingavatni. í dálítilli lægð þar bar snjórinn
daufan, rauðleitan blæ. Hvað var þetta? Það voru lifandi verur —
snæþörungar (Chlamydomonas nivalis), sent numið höfðu land á
köldum jöklinum. Fyrirbrigðið er alþekkt á norðurlijara heims.
Árið 1760 sá franski náttúrufræðingurinn, Th. Saussure, rauðleit-
ar snæbreiður í Savoyfjöllum. Hann kallaði Jretta rauðsnævi og at-
liugaði þörunginn, sem litinum olli, og lýsti fyrirbrigðinu. Eftir
það upplukust augu manna, og rauðsnævi hefur síðan víða fundizt,
t. d. í norðanverðu fjalllendi Noregs og Svíþjóðar, Alpafjöllum,
Pýreneafjöllum, Karpatafjöllum, Úralfjöllum, Austur-Síberíu, Sval-
barða, Grænlandi og íslandi. Fegursta rauðsnævið fann John Ross
árið 1818 við Yorkhöfða á Norður-Grænlandi. Snæþörungarnir lit-