Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 31

Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 31
GOS GEYSIS í HAUKADAL 23 ing mín á gosunum sætti, þótt það gæti á ýmsan hátt verið fróðlegt. Ég læt nægja að segja, að ég sé enga ástæðu til að breyta neinu al' því, sem ég hélt fram um Geysisgos. En það er fleira fróðlegt í rituðu máli um Cieysi, og ég liefd, að það sé einnig holf lesning hverjum þeim, sem fæst við náttúrurannsóknir, ef með gagnrýni er iesið. Gos Geysis eru eðlisfræðilegt fyrirbrigði, en um þau hefur fjaflað fjöldi manna, senr lítið skyn bar á eðlisfræði. Og því verða Geysis- bókmenntirnar hið dásamlegasta sýnishorn þess, hvérnig rangar niðurstöður verða til. Það er lærdómsríkt að kynnast slíku, og ég tel mig hafa liaft gagn af jr>ví. En svo ég víki aftur að gosaskýringunni, þá var á athugunum mínum vissulega sú vöntun, að yfirhiti lrafði ekki verið mældur ör- ugglega. Hér var aðeins um ályktun að ræða. í eitt skipti mældi ég yfirhita, en þó ekki svo mikinn, að ég teldi hann öruggan. Ástæðan fyrir þessu var að minni hyggju sú, að hitasveiflurnar væru mjög liraðar og yfirhitinn á hverjum stað (með aðstreymi lieits vatns) væri svo hverfull, að litlar líktir væru til, að hægt væri að greina hann á venjulegan hámarkshitamæli, sem þarf nokkurn tíma til þess að sýna fullan hita. Á betra tæki átti ég ekki kost og varð því að láta þar við sitja. Nokkru síðar kom hingað til hverarannsókna Norðmaðurinn pró- fessor Barth, og mældi hann hita í Geysi með rafmagnshitamæli, sem hefur þann kost, að hitann rná lesa meðan mælirinn er niðri í vatninu. Barth fann miklar hitasveiflur á hverjum stað í pípunni, einkum um miðjuna og ofar. En hitinn komst hvergi nærri suðumarki. Um miðja pípuna reynd- ist hann mest eitthvað 115°C, en það er 5° undir suðumarki. Og svo kom alveg-nýtt atriði í ljós: Hitinn lækkaði frá miðju til botns. Það varþá ljóst, aðsuða í pípunni kom ekki lil greina, hvað þá yfirhitun, og Barth taldi því skoðun Þorkels Þorkelssonar aðgengilegasta. En þessar mælingar sýndu, að bæði ég og Bunsen höfðum mælt lút- ann skakkt. Eða hvað? Gat það hugsazt, að mælir Barths liefði verið skakkur? Það hvarflaði að minnsta kosti ekki að Barth sjálfum. En það sér hver maður, að það ómögulegt að fá á kvikasilfursmæli 120° í miðri pípu og 127° í botni, ef liitinn er mestur um miðja pípu og aðeins um 115°C. Kvikasilfursmælir er einfalt áhald og það er auðvelt að ganga úr skugga um, hvort hann er réttur eða ekki. Aftur á móti er rafmagnshitamælir 1 lókið verkfæri, og honum má
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.