Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 7

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
53
rannsókn landsins. Samdi hann merkt rit um ísland. En að lokinni
ferð þeirra Eggerts og Bjarna var Horrebow kvaddur heim, en í
þess stað undirbúinn leiðangur þeirra félaga. Verkefni þeirra var
furðuvíðtækt, þar sem þeir áttu að kanna landið allt, náttúru þess,
dauða og lifandi, þjóðlíf og atvinnuhætti. Hlutu þeir tvö ár til
undirbúnings ferðarinnar og nutu þá styrks úr Árnasjóði og af
konungsfé. Enginn vafi virðist á, að sumarferðin 1750 hefur ráðið
mestu um val þeirra til hinnar seinni ferðar, en undirrót hennar
var sem fyrr var á bent áhugi ráðamanna ríkisins um að gera eitt-
livað íslandi til viðreisnar, og byrja þá á að rannsaka náttúru
landsins, en mikil vakningaralda í náttúruvísindum hafði þá risið
víða um Evrópu. Vísindafélag Dana var þá nýlega stofnað, og ráða-
menn þess eygðu þarna mikilvægt verkefni, þar sem sameina mátti
hagnýt og fræðileg sjónarmið. Ekki verður um það efast, að engir
menn, íslenzkir eða danskir, voru þá jafnhæfir þeim félögum til
að leysa verkefni þetta af hendi. Höfðu þeir bæði notið til þess
sérstakrar menntunar og ferð þeirra 1750 sýnt, að þeir voru vaskir
ferðamenn og athugulir skoðendur.
Ferðir þeirra félaga hófust vorið 1752 og stóðu í 6 sumur eða
til hausts 1757, en á vetrum sátu þeir hjá Skúla fógeta í Viðey,
og hefur þá vafalaust margt verið rætt og ráðgert um landsins gagn
og nauðsynjar. Hefur þeim áreiðanlega verið mikill styrkur að víð-
tækri þekkingu Skúla á öllum þjóðarhögum. Ekki verða ferðirnar
raktar hér, en þeir fóru um flestar byggðir landsins og nokkuð um
óbyggðir, þó ekki utan venjulegra fjallaleiða milli fjórðunga. Þeir
klifu allmörg fjöll, gengu á jökla og söfnuðu hvarvetna fróðleik
um land og þjóð, meiri og staðbetri en áður hafði verið gert. Kom-
ust þeir alloft í hann krappan á ferðum sínurn, sem vænta mátti
í veglausu landi við misjöfn veðrakjör. En ekki létu þeir slíkt hefta
ferðir sínar, enda vaskir menn í hvívetna og betur búnir en þá
var títt um ferðamenn. Var farareyrir þeirra rausnarlega úti lát-
inn. Á hverju ári sendu þeir skýrslur til Hafnar um ferðir sumars-
ins ásamt söfnum náttúrugripa.
Að loknum ferðunum sjálfum héldu þeir til Hafnar á ný, og
skyldi nú tekið til við samning rits um ferðirnar. En Bjarni hvarf
brátt frá því starfi, þegar hann var skipaður landlæknir, hinn fyrsti
á ísíandi. Bókin varð því verk Eggerts eins, og hefur hann því að
vonurn hlotið mestan hróður fyrir hana, og hið sameiginlega verk