Náttúrufræðingurinn - 1990, Page 12

Vigfús Sigurðsson frá Brúnum
Athugasemd um gjóskuna úr
Heklugosinu 1947
í bók Sigurðar Þórarinssonar:
Hekla, sem gefin var út af Almenna
bókafélaginu f970, neðst í vinstra
dálki á bls. 21 stendur: „Undir Eyja-
fjöllum byrjaði vikurfallið um 10 mín-
útum síðar en í Fljótshlíð, og varð
gjóskulagið þar allt að 2 cm þykkt
milli Hvamms og Raufarfells.“
Þarna gætir allmikillar ónákvæmni,
sem ég vil vekja athygli á. Þessi óná-
kvæmni gæti stafað af því að þykktar-
mælingar gjóskunnar hafi ekki verið
gerðar fyrr en ef til vill viku eftir að
gosið byrjaði. Á þessum tíma hafði
gert rok og megnið af vikrinum hafði
fokið til.
Ég og fleiri hér um slóðir gerðum
mælingar á gjóskufallinu á þessum
slóðum eftir hádegi fyrsta gosdaginn,
fljótlega eftir að gjóskufallinu lauk og
fara hér á eftir niðurstöður mæling-
anna.
í Hvammi var gjóskuþykktin 2,5 cm
mælt á sléttri stétt. Mælinguna gerðu
feðgarnir Sigurjón Magnússon og
Magnús Sigurjónsson.
Ásólfsskáli er nærri miðju gjósku-
geirans og þar féll fyrst grófur, grár
vikur en síðan svört fín aska. Vikur-
inn var 8 cm þykkur á bæjarstétt, 7 cm
á kirkjutröppum og 9 cm á sléttum
steini á austurtúninu. Svarta askan var
3 cm á þykkt. Alls var því þykkt
gjóskulagsins á Ásólfsstöðum um 11
cm. Hér var kornastærð vikursins 1-3
cm í þvermál, en þegar á gosmorg-
uninn leið og kornin smækkuðu féll
aska eins og fínn sandur að grófleika.
Mælinguna gerði höfundur þessara
skrifa.
I Vallnatúni mældi Tómas Þórðar-
son og reyndist gjóskan 10 cm þykk
þar.
Á Þorvaldseyri mældi Eggert Ólafs-
son, óðalsbóndi, og var gjóskan þar 2
cm á þykkt.
Að morgni fyrsta gosdagsins var hið
fegursta veður, sólskin og blíða. Fljót-
lega eftir að gjóskufallið byrjaði varð
slíkt myrkur, að ekki sást móta fyrir
gluggum innan frá. Þegar upp stytti
var ömurlegt um að litast, jörð kol-
svört. Svo þétt lá vikurinn að hann
var allra besta reiðhjólafæri, líkast
steinsteypu.
Daginn eftir að gosið byrjaði var
messað í Ásólfsskálakirkju. Þá var
slíkur hávaði frá gosinu að séra Sig-
urður Einarsson í Holti varð að brýna
röddina, þótt raddsterkur væri.
Náttúrufræðingurinn 60 (1), bls. 6, 1990.
6