Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 31

6. mynd. Sprunga í gömlum
rofnum berggrunni við Geitafell
í Hornafirði. Vídd sprungunnar
er fáir mm og er hún fyllt með
jarðhitaútfellingum, sem sýnir
að þarna hefur verið jarðhita-
kerfi, sem nú er kulnað. Þessi
sprunga gæti verið gott dæmi um
jarðhitasprungur í rótum jarð-
hitakerfa, sem nú eru virk. A
fissure in the roots of an eroded
extinct high temperature geother-
mal system. Ljósm. photo Ólaf-
ur G. Flóvenz.
Þetta kemur reyndar ekki á óvart þar
sem Borgarfjörðurinn er virkt jarð-
skjálftasvæði. Við jarðskjálftana í
Þverárhlíð í Borgarfirði hvarf jarðhit-
inn að Helgavatni um tíma, en þar var
laug sem gaf um 10 1/s. Að nokkrum
vikum liðnum fór að renna aftur úr
lauginni og varð rennslið þá 30 1/s og
vatnið 2-3°C heitara en áður (Skúli
Hákonarson bóndi, munnl. uppl.).
Þarna hefur líklega opnast ný sprunga
og laugin horfið á meðan sprungan
var að fyllast af vatni. Síðan fór að
renna úr lauginni á ný, meira og heit-
ara vatn, þar sem rennslisleiðin til yf-
irborðs var orðin greiðari og snerti-
flötur vatns við berg hafði stækkað.
Svipaða sögu má segja af lauginni að
Laugalandi á Þelamörk. Þar er talið
að vatnið hafi hitnað úr 30°C í 47°C
við Dalvíkurskjálftann 1934 (Ólafur
G. Flóvenz o.fl. 1984b).
A virka jarðskjálftasvæðinu á Suð-
urlandi eru tengsl jarðhita og ungra
sprungna víða augljós, og heitt vatn
kemur upp um sprungur sem sannan-
lega hafa myndast í tilgreindum jarð-
skjálftum. Fjöldi dæma er um að hver-
ir og laugar hafi myndast, horfið eða
breytt sér við jarðskjálfta á Suðurlandi
(Þorvaldur Thoroddsen 1925). Sem
dæmi má nefna að Strokkur tók að
gjósa í jarðskjálfta árið 1789 og hætti
skyndilega í öðrum miklum skjálfta er
varð árið 1896. Hveranna í Haukadal
er fyrst getið í tengslum við jarð-
23