Náttúrufræðingurinn - 1990, Page 41

Tafla 2. Taflan sýnir reiknaðan hraða kælingar í lóðréttri sprungu samkvæmt kenningu
Gunnars Böðvarssonar fyrir mismunandi dýpi, hitastigul og lárétta spennu. Tölurnar
gefa hraðann í metrum á ári (m/ár) og varmaafl fyrir hvern lengdarmetra sprungunnar í
kílówöttum á metra (kW/m). The velocity of the downward migration of fractures (m/
year) and power of geothermal systems (kWlm) related to depth, geothermal gradient and
horizontal stress in the crust.
DÝPI HITA- LÁRÉTT SPENNA
STIGULL sem hlutfall af lóðréttri spennu
km °C/km 0,4 0,5 0,6
m/ár kW/m m/ár kW/m m/ár kW/m
50 0,7 0,8 0,1 0,3 0 0
2 100 3,7 3,6 0,5 1,3 0,2 0,8
50 0,5 1,5 0 0 0 0
3 100 3,1 8,2 0,4 3,0 0,15 1,8
50 0,4 2,3 0 0 0 0
4 100 2,6 13,0 0,3 4,7 0,15 3,1
Kenning Gunnars virðist geta skýrt
afl stærstu lághitasvæðanna. Sem
dæmi má nefna að áætla má að heild-
arafl lághitasvæðanna í Reykholtsdal í
Borgarfirði sé um 220 MW (Gunnar
Böðvarsson, 1982). Útilokað virðist
að skýra svo aflmikil svæði með kenn-
ingu Trausta. Á hinn bóginn má hæg-
lega skýra þau með kenningu Gunn-
ars, ef gert er ráð fyrir hagstæðu
spennuástandi. Þannig þarf aðeins
nokkrar virkar jarðhitasprungur þar
sem varmanám með hræringu er virkt
á nokkurra km kafla á hverri þeirra.
I kenningu Gunnars er gert ráð fyr-
ir að hringrás vatnsins í lághitakerfun-
um sé knúin af þrýstingsmun, sem sé
eingöngu af völdum mismunandi eðl-
isþyngdar kalds vatns í niðurstreymi
°g þess heita í uppstreymisrásum kerf-
anna. Ef við gerum ráð fyrir hringrás
niður á 3 km dýpi má áætla að þessi
þrýstingsmunur geti verið um 1 bar.
Ljóst er að slíkur þrýstingsmunur er
nægur til þess að knýja hringrásina í
mörgum jarðhitakerfum. Hins vegar
hefur komið í ljós að í sumum jarð-
hitakerfum er yfirþrýstingur mjög hár.
Sem dæmi má nefna að við borun í
jarðhitasvæðin um miðbik Eyjafjarðar
kom í ljós að yfirþrýstingur þar var
hátt í 2 bör, áður en vinnsla hófst. Þar
sem nokkuð þrýstingsfall verður vænt-
anlega í hringrásinni, þá er þetta meiri
yfirþrýstingur en virðist hægt að skýra
með eðlisþyngdarmun einum saman.
Því er greinilegt að auk eðlisþyngdar-
munar knýr hærra grunnvatnsborð á
hálendari svæðum í nágrenni sumra
jarðhitasvæða hringrás vatnsins. Til
þess að skýra þennan yfirþrýsting þarf
auk þess að vera þétt berg eða þak yf-
ir jarðhitasvæðinu.
í neðri hluta jarðhitasvæðanna leys-
ir heita vatnið upp efni úr berginu. í
efri hluta svæðanna leitar vatnið út í
jarðlögin í kring. Þar kólnar það og
þessi sömu efni falla út úr vatninu.
33