Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 57

Reykir í Mosfellssveit
Allmörg lághitakerfi liggja í göml-
um háhitakerfum. Ætla má, að há-
hitasvæðin hafi upphaflega myndast
inni í gosbeltunum, en síðan rekið út
úr þeim og um leið þróast yfir í lág-
hitakerfi. Til þessa bendir jarðfræði-
leg bygging berggrunns slíkra lághita-
kerfa, en þó sér í lagi forn háhitaum-
myndun, sem kemur fram í borholum.
Dæmi um lághita af þessu tagi eru
svæðin í Mosfellssveit og Reykjavík,
við Hvalstöð og Ferstiklu í Hvalfirði,
við Klausturhóla í Grímsnesi og Leirá
í Leirársveit. Líkur eru taldar á því,
að jarðhitinn í Hveragerði, sem hefur
rétt náð að reka út úr gosbeltinu sé á
byrjunarstigi þróunar háhita yfir í lág-
hita. Sama gæti gilt um Geysissvæðið í
Haukadal, þótt einnig virðist koma til
greina, að þar hafi kvika troðist út eft-
ir sprungu(m) út fyrir gosbeltið og að
háhitinn hafi myndast yfir innskoti,
sem þannig varð til.
Hið forna háhitasvæði við Reyki í
Mosfellssveit liggur utan í gamalli
megineldstöð, sem kennd er við Star-
dal (Ingvar Birgir Friðleifsson, 1973).
Samkvæmt líkanreikningum Guð-
mundar Pálmasonar (1973) má búast
við, að það taki heita bergmassa há-
hitakerfa einhverjar milljónir ára að
kólna niður í svipað hitastig og um-
lykjandi berg, eftir að þau rekur út úr
gosbeltinu, a.m.k. ef hræring grunn-
vatns veldur ekki verulegri kælingu.
Sá sprungusveimur, sem liggur gegn-
um háhitasvæðið í Krísuvík, teygir sig
til norðausturs um Hjalla í Heiðmörk,
gegnum Úlfarsfell og allt upp í Mos-
fellssveit, eða alllangt út fyrir gosbelt-
ið. (Páll Imsland 1985) Fer sprungu-
sveimurinn í gegnum jarðhitasvæðið,
sem kennt er við Reyki í Mosfells-
sveit. Þannig hefur gamalt háhita-
svæði, sem myndaðist inni í gosbeltinu
rekið út úr því og það Ient inn í Krísu-
víkursprungusveimnum. Miðað við
fjarlægð frá gosbeltinu væri við því að
búast, að hið forna háhitakerfi í Mos-
fellssveit hafi enn verið allheitt, þegar
það lenti í Krísuvíkursprungu-
sveimnum, þar sem það liggur nú.
Það er nú 10-15 km frá gosbeltinu og
sé gert ráð fyrir rekhraða sem nemur 1
cm á ári tæki það 1-1,5 milljón ár fyrir
kerfið að berast á núverandi stað.
Grunnar borholur á sprungu-
sveimnum í suðvestur frá Reykjum í
Mosfellssveit sýna mjög lágan hitastig-
ul (Helga Tulinius o.fl., 1986). Þessar
niðurstöður gefa til kynna að þarna
eigi sér stað niðurstreymi á köldu
vatni, en undir jarðhitasvæðinu sjálfu
er vissulega uppstreymi á heitu vatni;
m.ö.o. hræring á sér stað í sprungu-
sveimnum. Kælingar hefur orðið vart í
borholum á Syðri-Reykjum í suðvest-
urkanti jarðhitasvæðisins, en ekki
norðaustan til á svæðinu við Reykja-
hlíð (Snorri Páll Kjaran og Ari Ing-
ólfsson, 1985). Bendir það til þess, að
vinnslan úr svæðinu hafi örvað inn-
streymi á köldu vatni úr suðvestri.
Fellur þessi vitneskja að fyrrgreindri
niðurstöðu, að niðurstreymi eigi sér
stað á Krísuvíkursprungusveimnum
suðvestan jarðhitasvæðisins í Mos-
fellssveit.
Borhola er við Stardal í nokkurra
kílómetra fjarlægð frá djúpum borhol-
um á jarðhitasvæðinu í Mosfellsdal.
Vatnsborð í holunni við Stardal sveifl-
ast í takt við sveiflur vatnsborðs í jarð-
hitakerfinu og sýnir, að lekt berg-
grunns er mikil til norðausturs frá
jarðhitakerfinu (Snorri Páll Kjaran og
Ari Ingólfsson, 1985). Virðist þess
vegna einnig vera um að ræða inn-
streymi í jarðhitakerfið úr norðaustri.
Hugsanlegt er, að góð lekt til norð-
austurs tengist dyngjubasaltinu frá
Mosfellsheiði og að Krísuvíkursveim-
urinn nái inn undir þá jarðmyndun.
49