Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 50

Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 50
Sverrir Haraldsson Gera Heklugos boð á undan sér? Þeir grannar Heklu sem vaxnir voru úr grasi fyrir miðja þessa öld og enn troða þar slóðir hafa fengið einstakt tækifæri til að kynnast duttlungum náttúrunnar í tengslum við hin óvenju tíðu Heklugos á þessu tímabili. Það fyrirbæri sem helst hefur vakið athygli leikmanna eru þónokkuð reglubundn- ar breytingar á vatnsmagni í lækjum og tjörnum á þessu svæði, og felst reglusemin í því að svo virðist sem vatnsþurrðar fari að gæta nálægt tveimur árum fyrir hvert gos. Að beiðni Páls Imsland og Sig- mundar Einarssonar verður hér fest á blað það litla sem heimamenn kunna frá að herma þessu fyrirbæri, og er þar sá ljóður á að allt er það eftir mis- traustu minni, svo tímasetningar verða harla ónákvæmar. Hér verða þeir lækir í Selsundi sem frá er sagt, og allir renna fram undan svonefndu Norðurhrauni (frá 1390, sbr. Sigurður Þórarinsson 1968, Heklueldar, Sögufélagið, Reykjavík), taldir upp frá SA til NV: Selsundslæk- ur, Lind, Bakkalækur, Mosalækur, Slýlækur, Öldulækur, líka nefndur Sprungulækur frá 1912, og Kanastaða- lækur (sjá 1. mynd). Pá má nefna Höfðalæk, sem að miklum hluta kem- ur undan Norðurhrauni en á þó varla heima í þessum félagsskap, þar sem hann hefur ekki fylgt hegðun hinna lækjanna, mun enda upprunninn í Haukadalsöldu en hraunið aðeins hafa runnið yfir upptök hans. í Næf- urholti hafa hliðstæðar breytingar orðið í Lænu, en hún kemur undan Næfurholtshrauni frá 1845, Næfur- holtslæk, Selvatni og Loddavötnum. í þeim lækjum sem upptök eiga í Sel- sundsfjalli og Botnafjalli, svo og Bjól- felli, hefur þessa eigi orðið vart. I bók Sigurðar Þórarinssonar, Heklueldum, segir á bls. 105, og haft eftir Einari Jónssyni fyrrum Skálholts- rektor, um forboða Heklugossins 1766: „Þegar tveim árum fyrir gosið fór fólk að veita því eftirtekt að lækir og lindir í grennd við Næfurholt fóru þverrandi og einnig lækkaði í því litla vatni Selvatni, sem er í krikanum milli Bjólfells og Tindilfells vestur af Heklu. Lynggróður í hraunum kring- um Selsund og Næfurholt skræln- aði . . .“. Neðanmáls er þetta svo áréttað og vitnað í Hannes Finnsson: H.F. segir alla læki á Heklusvæðinu hafa minnkað, og segir þetta fyrirbæri vera alþekkt í sambandi við eldsum- brot á Islandi. Ekki nefnir Sigurður þetta um önn- ur Heklugos og verður þó að teljast líklegt að hann hefði getið þess ef annálar geymdu fleiri frásagnir af 1. mynd. Flugmynd af Heklubæjunum og næsta nágrenni þeirra. Myndin er tekin 8. ágúst 1987 úr 18.000 feta hæð. © Land- mælingar íslands. Náttúrufræöingurinn 61 (3-4), bls. 192-194,1992. 192
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.