Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 50

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 50
Sverrir Haraldsson Gera Heklugos boð á undan sér? Þeir grannar Heklu sem vaxnir voru úr grasi fyrir miðja þessa öld og enn troða þar slóðir hafa fengið einstakt tækifæri til að kynnast duttlungum náttúrunnar í tengslum við hin óvenju tíðu Heklugos á þessu tímabili. Það fyrirbæri sem helst hefur vakið athygli leikmanna eru þónokkuð reglubundn- ar breytingar á vatnsmagni í lækjum og tjörnum á þessu svæði, og felst reglusemin í því að svo virðist sem vatnsþurrðar fari að gæta nálægt tveimur árum fyrir hvert gos. Að beiðni Páls Imsland og Sig- mundar Einarssonar verður hér fest á blað það litla sem heimamenn kunna frá að herma þessu fyrirbæri, og er þar sá ljóður á að allt er það eftir mis- traustu minni, svo tímasetningar verða harla ónákvæmar. Hér verða þeir lækir í Selsundi sem frá er sagt, og allir renna fram undan svonefndu Norðurhrauni (frá 1390, sbr. Sigurður Þórarinsson 1968, Heklueldar, Sögufélagið, Reykjavík), taldir upp frá SA til NV: Selsundslæk- ur, Lind, Bakkalækur, Mosalækur, Slýlækur, Öldulækur, líka nefndur Sprungulækur frá 1912, og Kanastaða- lækur (sjá 1. mynd). Pá má nefna Höfðalæk, sem að miklum hluta kem- ur undan Norðurhrauni en á þó varla heima í þessum félagsskap, þar sem hann hefur ekki fylgt hegðun hinna lækjanna, mun enda upprunninn í Haukadalsöldu en hraunið aðeins hafa runnið yfir upptök hans. í Næf- urholti hafa hliðstæðar breytingar orðið í Lænu, en hún kemur undan Næfurholtshrauni frá 1845, Næfur- holtslæk, Selvatni og Loddavötnum. í þeim lækjum sem upptök eiga í Sel- sundsfjalli og Botnafjalli, svo og Bjól- felli, hefur þessa eigi orðið vart. I bók Sigurðar Þórarinssonar, Heklueldum, segir á bls. 105, og haft eftir Einari Jónssyni fyrrum Skálholts- rektor, um forboða Heklugossins 1766: „Þegar tveim árum fyrir gosið fór fólk að veita því eftirtekt að lækir og lindir í grennd við Næfurholt fóru þverrandi og einnig lækkaði í því litla vatni Selvatni, sem er í krikanum milli Bjólfells og Tindilfells vestur af Heklu. Lynggróður í hraunum kring- um Selsund og Næfurholt skræln- aði . . .“. Neðanmáls er þetta svo áréttað og vitnað í Hannes Finnsson: H.F. segir alla læki á Heklusvæðinu hafa minnkað, og segir þetta fyrirbæri vera alþekkt í sambandi við eldsum- brot á Islandi. Ekki nefnir Sigurður þetta um önn- ur Heklugos og verður þó að teljast líklegt að hann hefði getið þess ef annálar geymdu fleiri frásagnir af 1. mynd. Flugmynd af Heklubæjunum og næsta nágrenni þeirra. Myndin er tekin 8. ágúst 1987 úr 18.000 feta hæð. © Land- mælingar íslands. Náttúrufræöingurinn 61 (3-4), bls. 192-194,1992. 192
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.