Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 60

Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 60
þá vekur það furðu að hann skuli hafa flækst til íslands, en vitað er um eitt tilvik: 1. Heimaey, Vestm, 30. október 1974 (karlf. imm einkasafn, bein RM9256). Magnús Magnússon. Fuglinn var atað- ur grúti. Gjóður (Pandion haliaetus) Gjóður er varpfugl í öllum heims- álfum nema Suður-Ameríku (f. mynd). í Evrópu verpur hann aðal- lega í Skandinavíu, Finnlandi og Rússlandi, en auk þess eru einangrað- ir stofnar í Póllandi, Þýskalandi, Skot- landi og á nokkrum stöðum við vest- anvert Miðjarðarhaf (3. mynd). Útbreiðsla gjóðs í Evrópu hefur dregist saman á þessari öld; ástæðan er beinar ofsóknir, einkum á fyrri hluta aldarinnar, og eins hefur gjóður- inn orðið fyrir barðinu á ýmsum eitur- efnum mannsins. I Skotlandi var gjóð útrýmt um síðustu aldamót (Brown 1979). Um 1950 námu fuglar af skand- inavískum uppruna þar land á ný og nú verpa þar um 45 pör (Poole 1989). Stærstu stofnarnir í Evrópu eru í Sví- þjóð (2000 pör), Finnlandi (900 pör) og í Rússlandi. Gjóður lifir á fiski og veiðir bæði í vötnum og sjó. Hann gerir sér kvistahreiður, oftast í trjám nálægt vatni. Gjóður er farfugl á norðurhveli jarðar. Evrópskir fuglar dvelja flestir í Afríku sunnan Sahara á vetrum. Við Falsterbo hefst haustfarið í byrjun ágúst og stendur fram í miðjan októ- ber, hámarkið er um mánaðamót ágúst-september. Farleiðir skandin- avískra og þýskra gjóða eru í suðvest- ur og þeir fara flestir, ásamt skoskum gjóðum, yfir vestanvert Miðjarðarhaf. Finnskir og pólskir gjóðar fljúga fyrst í suðaustur en sveigja síðan í suðvestur og fara flestir yfir austanvert Miðjarð- arhaf (3. mynd). Sömu farleiðir eru notaðar á vorin (Österlöf 1977). Gjóðar verða kynþroska þriggja ára. Evrópskir fuglar á fyrsta ári dvelja um kyrrt í vetrarheimkynnum sínum eða við Miðjarðarhaf. Full- orðnir fuglar koma á varpstöðvarnar í Norður-Evrópu síðast í mars og í apríl, en tveggja ára fuglar koma að jafnaði um mánuði síðar. Gjóðar hafa sést að minnsta kosti 15 sinnum á Islandi: 1. Eiðsvík, Reykjavík, lok október 1932 (kvenf. imm RM1196). Bjarni Sæ- mundsson (1933b), Magnús Björnsson (1933). Fuglinn fannst dauður um borð í skipi. 2. Grótta, Seltjarnarnesi, Kjós, septem- ber 1933 (einkasafn). Bjarni Sæ- mundsson (1933a, 1936). 3. Fagurhólsmýri í Öræfum, A-Skaft, 6. desember 1940 (imm RM1198). Finn- ur Guðmundsson (1942). Fuglinn fannst dauður 6. desember en mun hafa sést í nóvember. 4. Grímsstaðir við Mývatn, S-Þing, 24. maí 1942. Finnur Guðmundsson (1944). 5. Vopnafjörður, N-Múl, september 1945 (karlf. imm RM1197). Björn Jó- hannesson. 6. Sléttuströnd við Reyðarfjörð, S-Múl, 5.-7. maí 1969 (kvenf. ad RM1199). Kristinn Þ. Einarsson. 7. Víðiholt í Reykjahverfi, S-Þing, 30. maí 1974. Guðmundur Bergsson. Fuglinn fannst dauður, var merktur (Stockholm 9211727) sem ungi, við Helgasjön í Smáland 8. júlí 1972. 8. Öræfi, A-Skaft, 23. júní til 2. júlí 1974. Hálfdán Björnsson. Fuglinn sást í Morsárdal 23. júní. Hinn 30. júní sást gjóður, líklega sá sami, við stöðu- vatnið í Eystri-Hvammi við Kvísker og var þar til 2. júlí. Bein loftlína á milli þessara tveggja staða er um 30 km. 9. Fróðárheiði, Snæf, 1976. Anonymus. Fundinn dauður. 202
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.