Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 60

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 60
þá vekur það furðu að hann skuli hafa flækst til íslands, en vitað er um eitt tilvik: 1. Heimaey, Vestm, 30. október 1974 (karlf. imm einkasafn, bein RM9256). Magnús Magnússon. Fuglinn var atað- ur grúti. Gjóður (Pandion haliaetus) Gjóður er varpfugl í öllum heims- álfum nema Suður-Ameríku (f. mynd). í Evrópu verpur hann aðal- lega í Skandinavíu, Finnlandi og Rússlandi, en auk þess eru einangrað- ir stofnar í Póllandi, Þýskalandi, Skot- landi og á nokkrum stöðum við vest- anvert Miðjarðarhaf (3. mynd). Útbreiðsla gjóðs í Evrópu hefur dregist saman á þessari öld; ástæðan er beinar ofsóknir, einkum á fyrri hluta aldarinnar, og eins hefur gjóður- inn orðið fyrir barðinu á ýmsum eitur- efnum mannsins. I Skotlandi var gjóð útrýmt um síðustu aldamót (Brown 1979). Um 1950 námu fuglar af skand- inavískum uppruna þar land á ný og nú verpa þar um 45 pör (Poole 1989). Stærstu stofnarnir í Evrópu eru í Sví- þjóð (2000 pör), Finnlandi (900 pör) og í Rússlandi. Gjóður lifir á fiski og veiðir bæði í vötnum og sjó. Hann gerir sér kvistahreiður, oftast í trjám nálægt vatni. Gjóður er farfugl á norðurhveli jarðar. Evrópskir fuglar dvelja flestir í Afríku sunnan Sahara á vetrum. Við Falsterbo hefst haustfarið í byrjun ágúst og stendur fram í miðjan októ- ber, hámarkið er um mánaðamót ágúst-september. Farleiðir skandin- avískra og þýskra gjóða eru í suðvest- ur og þeir fara flestir, ásamt skoskum gjóðum, yfir vestanvert Miðjarðarhaf. Finnskir og pólskir gjóðar fljúga fyrst í suðaustur en sveigja síðan í suðvestur og fara flestir yfir austanvert Miðjarð- arhaf (3. mynd). Sömu farleiðir eru notaðar á vorin (Österlöf 1977). Gjóðar verða kynþroska þriggja ára. Evrópskir fuglar á fyrsta ári dvelja um kyrrt í vetrarheimkynnum sínum eða við Miðjarðarhaf. Full- orðnir fuglar koma á varpstöðvarnar í Norður-Evrópu síðast í mars og í apríl, en tveggja ára fuglar koma að jafnaði um mánuði síðar. Gjóðar hafa sést að minnsta kosti 15 sinnum á Islandi: 1. Eiðsvík, Reykjavík, lok október 1932 (kvenf. imm RM1196). Bjarni Sæ- mundsson (1933b), Magnús Björnsson (1933). Fuglinn fannst dauður um borð í skipi. 2. Grótta, Seltjarnarnesi, Kjós, septem- ber 1933 (einkasafn). Bjarni Sæ- mundsson (1933a, 1936). 3. Fagurhólsmýri í Öræfum, A-Skaft, 6. desember 1940 (imm RM1198). Finn- ur Guðmundsson (1942). Fuglinn fannst dauður 6. desember en mun hafa sést í nóvember. 4. Grímsstaðir við Mývatn, S-Þing, 24. maí 1942. Finnur Guðmundsson (1944). 5. Vopnafjörður, N-Múl, september 1945 (karlf. imm RM1197). Björn Jó- hannesson. 6. Sléttuströnd við Reyðarfjörð, S-Múl, 5.-7. maí 1969 (kvenf. ad RM1199). Kristinn Þ. Einarsson. 7. Víðiholt í Reykjahverfi, S-Þing, 30. maí 1974. Guðmundur Bergsson. Fuglinn fannst dauður, var merktur (Stockholm 9211727) sem ungi, við Helgasjön í Smáland 8. júlí 1972. 8. Öræfi, A-Skaft, 23. júní til 2. júlí 1974. Hálfdán Björnsson. Fuglinn sást í Morsárdal 23. júní. Hinn 30. júní sást gjóður, líklega sá sami, við stöðu- vatnið í Eystri-Hvammi við Kvísker og var þar til 2. júlí. Bein loftlína á milli þessara tveggja staða er um 30 km. 9. Fróðárheiði, Snæf, 1976. Anonymus. Fundinn dauður. 202
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.