Samvinnan - 01.05.1949, Page 14

AFMÆLISKVEÐJUR þriggja forvígismanna Samvinnuskólans
Þorkell Jóhannesson:
Þorkell Jóhannesson, prófessor.
Veturinn 1925—26 kenndi ég ís-
lenzku í Samvinnuskólanum. Mér
þykir sennilegt, að sú kennsla hafi
ekki verið mjög tilþrifamikil, enda
fyrsta tilraun mín til þess að leiðbeina
öðrum við nám. Hitt er víst, að ég
hafði gaman af starfinu og féll það að
öllu leyti vel. Á þeim árum, og alla
tíð meðan ég þekkti til í skólanum,
var skólabragur góður. Nemendur
komu þangað með þeim fasta ásetningi
að færa sér námsdvölina sem bezt í nyt.
Þetta var yfirleitt þroskað fólk, sumt
harðnað í skóla lífsins við margvísleg
störf á sjó og landi, þótt aldurinn væri
ekki hár. Næsta vetur, 1926—27, átti
ég öðru að sinna en kennslustörfum,
lauk prófi mínu í háskólanum vorið
1927, en atvik urðu til þess, að haustið
1927 varð ég fastari böndum bundinn
við Samvinnuskólann en mig hafði
nokkru sinni órað fyrir, er ég tókst á
hendur stjórn skólans, í forföllum
míns gamla vinar, Jónasar Jónssonar,
er nú varð dómsmálaráðherra, og að
vísu með hans fulltingi. Þetta var
bráðabirgðaráðstöfun. Reynsla mín
var sú, að mér féll starfið vel, að frá-
töldum nokkrum minni háttar skakka-
föllum fyrsta veturinn, og því betur,
sem lengur leið; sambúðin við nem-
endur mína var góð, og ég var heppinn
með samstarfsmenn. Mér er því Ijúft
að minnast starfs míns í Samvinnu-
skólanum. Það eitt skyggir á, að mér
er Ijóst, að hér gat ég gert betur, lagt
meira starf og meiri alúð í verkið, en
raun varð á. En hugurinn stefndi á
aðrar leiðir. Þetta var þrátt fyrir allt
ekki mitt starf, og seinasta vetur minn
við skólann, 1930—31, var ég erlendis
fram að jólum, og gegndi vinur minn
Gísli Guðmundsson, ritstjóri, starfi
mínu í skólanum þann tíma. Um vor-
ið tók Jónas Jónsson svo aftur við
skólastjórninni.
Samvinnuskólinn hefur nú starfað í
30 ár. Eg var af tilviljun viðstaddur
setningu hans í Iðnskólahúsinu á önd-
verðum vetri 1918—19. Á næstu árum
átti ég nokkra kunningja í hópi nem-
enda skólans, var sambýlismaður eins
þeirra, Snorra heitins Snorrasonar frá
Skeiði, hins bezta drengs, um tvo vet-
ur. Ég ætla, að á þessum árum hafi
skólinn, þrátt fyrir ýmsa vanhagi, ó-
fullkomið húsnæði, misbrest á við-
búnaði nemenda og óvissa kennslu-
krafta stundakennara, verið óvenju-
lega mikilhæf menntastofnun. Hingað
komu menn á ýmsum aldri, mjög mis-
jafnlega búnir undir námið. Þess voru
vissulega fá dæmi, að nokkrum væri
frá vísað, hversu sem viðbúnaði hans
leið. Og þegar svo stóð á, sem alloft
kom fyrir, að nemendur þraut fé eða
bauðst vinna, sem þeir höfðu brýna
þörf fyrir, áður en veturinn, og þar
með námstíminn væri á enda, var slíku
af fullum skilningi tekið af skólastjóra,
einkum ef fyrra árs nemendur áttu í
hlut. Hinum, sem urðu að þreyta
fullnaðarpróf, var þá ef til vill hjálpað
með öðrum hætti. Slík frávik um við-
búnað og vist á skólabekknum myndu
flestir skólamenn telja ærið varhuga-
verð og óleyfileg með öllu. Ég ætla,
að þessi fremur óformlega og að ýmsu
leyti óvenjulega skólavist liafi þó borið
merkilegan árangur, og ég efast um, að
betri árangur hafi náðzt, þótt skólinn
færðist í nokkru fastari skorður á mín-
um skólastjórnardögum og síðan. Á
þessum árum voru það hin ríku per-
sónulegu áhrif Jónasar Jónssonar, sem
öllu öðru fremur gæddu skólann þrótt-
miklu lífi og anda. Nemendur bein-
línis dáðust að honum. Þeim óx ás-
megin, gengu með brennandi áhuga að
námi sínu og náðu líka undraverðum
árangri. Hér sannaðist hið forn-
kveðna: Brandur af brandi brennur,
unz brunninn er, funi kveikist af funa.
En þótt mestu munaði um þennan
eina mann, kom hér fleira til. Að skól-
anum völdust löngum mikilhæfir
kennarar. Vil ég þar einkum minnast
Tryggva heitins Þórhallssonar og mag.
Einars Jónssonar. — Um síðari ár skól-
ans er ég lítt kunnugur, ætla þó, að
hann hafi gengið til góðs götuna fram
eftir veg. Víst er um það, að ytri hagur
hans er nú stórum betri en fyrrum.
Samvinnustefnan í landinu hefur
nú um rúman aldarfjórðung fengið
ýmsa beztu starfskrafta sína úr Sam-
vinnuskólanum. Hinn öri vöxtur
kaupfélaganna á síðari árum myndi
naumast hafa átt sér stað, ef hans hefði
ekki notið við. Heill og heiður fylgi
honum og samvinnunni í landi voru
í allri framtíð.
Þorkell Jóhannesson.
Guðlaugur Kósinkranz:
í lok fyrri heimsstyrjaldarinnar bár-
ust nýjar stefnur framfara og athafna
um landið. Einna straumþyngst mun
samvinnustefnan hafa verið. Hún var
þá að vísu ekki ný í landinu, en fékk
um þessar mundir aukið afl og þunga
með hinu glæsilega starfi Hallgríms
Kristinssonar og fleiri ágætra sam-
vinnumanna, sem um þessar mundir
höfðu hafið mikla sókn fyrir fram-
gangi samvinnustefnunnar, með verzl-
unarstarfsemi Sambands ísl. sam-
vinnufélaga og stofnun Samvinnu-
skólans.
Við, sem um þessar mundir vorum
á því skeiði að byrja að litast um ut-
an veggja æskuheimilanna, fundum
14