Samvinnan - 01.05.1949, Síða 21

íslendingai' hafa unnið sína stóru sigra, en því miður
einnig beðið ósigra.
Ég hygg, að samvinnuhreyfing á fi'jálsum, lýðræðisleg-
um grundvelli hafi óvíða eða hvergi í heiminum náð al-
mennari útbreiðslu en á íslandi. Verðum við þó að viður-
kenna, að á ýmsum sviðum atvinnu- og menningarlífs er
samvinnuhreyfingin miklu lengra á veg komin hjá sum-
um öðrum þjóðum, t. d. Svíum.
Hverjar eru höfuð-orsakir þess, að íslenzk samvinnu-
hreyfing hefur náð svo skjótri útbreiðslu sem raun ber
vitni um?
Spurningu þessari vil ég svara þannig:
1. Islenzk alþýðumenning: Henni eigum við fyrst og
fremst að þakka, að mikill hluti þjóðarinnar safnaðist fljót-
lega undir merki samvinnunnar og skildi þýðingu hennar
fyrir íslenzkt þjóðlíf. Upp úr jarðvegi þessarrar menningar
uxu hinir miklu brautryðjendur samvinnuhreyfingarinn-
ar á íslandi. Verða störf þeirra seint fullþökkuð. Forstjórar
SÍS og margir hinna beztu starfsmanna þess hafa eigi notið
langskólamenntunar. Hefur þeim reynzt haldgott veganesti
það, er hin trausta alþýðumenning léði þeim úr föður-
garði — ásamt þróttmikilli skapgerð, er gerði þeim kleift
að hagnýta sér á réttan hátt reynslu þá, er skóli lífsins veitir
hverjum manni.
2. Starj Samvmnuskólans: Ég fullyrði, að mjög erfitt
hefði reynzt að sjá hinni ört vaxandi samvinnuhreyfingu
um dreifðar byggðir íslands fyrir viðunandi starfskröftum
á árunum eftir fyrri heimsstyrjöldina — ef forráðamenn
Sambandsins hefðu eigi haft framsýni og stórhug til að
hefjast handa um stofnun Samvinnuskólans árið 1918, —
enda þótt fjárhagur væri þröngur og skilyrði erfið.
Skóli þessi hefur síðan séð samvinnufélögum landsins
fyrir yfirgnæfandi meirihluta starfsmanna þeirra, og er sá
hópur orðinn fjölmennur. Að sjálfsögðu hafa þessir starfs-
menn eigi reynzt allir jafn dugmiklir, en þeirri staðreynd
verður þó ekki neitað, að samvinnufélögin fá árlega frá
skólanum myndarlegan hóp ábyrgra, samvizkusamra starfs-
manna, sem eru vel hæfir til að inna af hendi hin fjöl-
mörgu störf, er bíða þeirra hjá samvinnufélögunum.
Hlutverk Samvinnuskólans var fyrst og fremst að sjá
samvinnuhreyfingu landsins fyrir hæfu og vel menntuðu
starfsfólki. Hlutverk þetta hefur skólinn innt af hendi
framar öllum vonum, — þegar tekið er tillit til, að fjárráð
skólans hafa verið mjög takmörkuð og námstíminn að-
eins 2 ár.
Auk hinnar ómetanlegu þýðingar, er starf Samvinnu-
skólans hefur haft fyrir vöxt og viðgang samvinnufélaga
landsins, hefur hann einnig haft þýðingarmikil og varan-
leg álirif á ýmsum sviðum íslenzks þjóðlífs. í flestum stétt-
um landsins starfa margir ágætir menn, er stundað hafa
nám í skólanum. Hafa allmargir þessarra manna haldið
hugsjónum samvinnunnar liátt á lofti og haft mikil og
happadrjúg áhrif á gang íslenzkra þjóðmála.
Engum íslendingi mun dyljast, að hin heillaríku störf
Samvinnuskólans eru fyrst og fremst að þakka einum
manni: skólastjóranum, Jónasi Jónssyni. Við, sem vorum
nemendur hans á fyrstu árum skólans, munum seint
Halldór Ásgrímsson
(1920—1921);
Þýðingarmikill
samvinnuskóli
ÞEGAR Samvinnuskólinn tók til starfa fyrir 30 ár.um,
stóð víðs vegar yfir hörð barátta um það, hvort kaup-
félögunum tækist, á þessum eða hinum staðnum, að ná fót-
festu, og því var hugur manna mest bundinn við baráttu
líðandi stundar, enda þar ærið verkefni fyrir flesta.
A þeim árum mun fjöldi samvinnumanna ekki hafa
íhugað til fulls, hvaða geysiþýðingu hin sameinuðu sam-
tök — Sambandið — átti eftir að hafa fyrir samvinnustarf-
semina í landinu. Menn fundu að vísu, að það var ungum,
óreyndum og venjulegast lítilsmegnugum félagssamtökum
ómetanleg stoð. Má segja, að á þeirri staðreynd þreifuðu
menn og létu sér vel líka.
Því síður var við því að búast, að menn gerðu sér í upp-
hafi fyllilega grein fyrir því, hvað stofnun skóla í sam-
vinnufræðum var hreyfingunni mikil nauðsyn. Slíkt sáu
þá ef til vill ekki nema nokkrir skyggnir forvígismenn.
Hins vegar létu flestir sér þessa nýbreytni vel líka, því að
þeir treystu forgöngumönnunum til góðra hluta. En nú
telja allir samvinnumenn skólann nauðsynlegan og jafn
sjálfsagðan og að fótur styðji fót og hönd hönd. Sam-
vinnumönnum mun þykja gott til þess að vita, að skólinn
er þegar búinn að starfa svo lengi, að hægt er nú að minn-
ast 30 ára afmælis hans, en vera má, að sumum þyki þetta
ekki svo sérlega merkileg tímamót fyrir stofnun, sem ætlazt
er til, að síðar geti talið ár sín í öldum.
gleyma kennslu- og samtalsstundum, er við áttum með
skólastjóranum. Hygg ég að réttlátur dómur sögunnar
muni verða á þá leið, að á síðari tímum hafi ísland fáa syni
eignazt, er jafnist á við Jónas Jónsson að skapandi hug-
sjónaauði og fjölþættum gáfum.
Tryggvi heitinn Þórhallsson kenndi við skólann fyrstu
ár lians. Fannst mér ætíð hressandi vorblær leika um
okkur nemendurna, þegar liann gekk inn í kennslustofuna.
Slíkum mönnum sem þessum tveimur er gott að hafa
kynnzt.
Auk þessarra brautryðjenda hafa margir ágætir og sam-
vizkusamir kennarar starfað við skólann — fyrr og síðar.
Má þar meðal annars nefna Guðlaug Rósinkranz, er lengst
af hefur verið yfirkennari og unnið störf sín af skyldu-
rækni og alúð.
Megi Samvinnuskólinn blómgvast og dafna á komandi
árum, til heilla fyrir samvinnuhreyfinguna og íslenzkt
þjóðlíf.
Sigurður Steinþórsson.
21