Samvinnan - 01.05.1949, Síða 26

annar alþýðumaður. Hann hafði hugsað allan veturinn um hana,
þráð hana og hugsað um framtíð þeirra saman. Já, þú veizt, að ég hef
ætíð haft skarpa sjón. Hann fann misfellurnar — og gat ekki fyrir-
geíið, enda er ekki hægt að fyrirgefa slíkt. Það er glæpur gagnvart
því frumstæðasta — og fullkomnasta. Það hafði verið skorið á lífæð
— og lífinu blæddi út. Hann varð kyrr, þögull og einn, aleinn. Hún
fór. — Hún er hér ein — með dreng, dreng, sem þú þekkir.“
Marteinn kinkar kolli:
„Og svo fórstu á sjóinn?"
„Já, hákarlaveiðar — og alls konar veiðar. Ég vann eins og jálkur
og orti viðstöðulaust um allt milli himins og jarðar. Svo fór ég út og
sigldi, og kom heim eftir þrjú ár. Þá giftist ég hérna. Ég var breyttur,
en samt heitur og laus í rásinni. Ég þráði það í dag, sem mér fannst
einskis vert í nótt. Ég hef alltaf verið á glapstigum á daginn, en
fundið sjálfan mig á nóttunni. Það er erfitt líf, allt, sem markar
spor, gerist á daginn. Er það ekki? — Já, við bjuggum saman. Ég
elskaði hana ekki, aðeins þráði hana stundum, já, oft. — En svo —
svo eignuðumst við telpu, og hún gaf mér nýjan heim. Já, þú átt
börn....“
„Grenjandi, óþekka anga.“
„Ég fann það ekki, augu hennar geisluðu, er þau mættu mínum.
Þetta var nýr og ókunnur heimur, ef til vill fegurri fyrir það, að ég
hafði misst annan heim, sem ég vissi, að ég átti einhvers staðar, en
hafði ekki getað notið. Já, þú þekkir það, föðurtilfinningin er áreið-
anlega eitt hið guðdómlegasta, sem til er, ekki síðri en móðurtilfinn-
ingin, þó að skáldin lofsyngi hana eina.“
„Já, aðalatriðið er að hafa eitthvað í svanginn á greyjunum."
„Nú, já.“ Það er eins og Þórði Klakan verði kalt, hann ekur sér,
en grípur svo enn bollann og drekkur. .. . „Þessi augu eru það feg-
ursta, sem ég hef notið. En svo var húsið lokað, er ég kom heim eitt
sinn. Eigið böl býtur sárast. Eg gat ekki neitt, orti aðeins og drakk,
drakk um of — og það var ekki von að hægt væri að halda þessu á-
fram. Hún lokaði heimilinu — og eg stóð einn. .. .“
„Svona menn standa oft einir, Þórður minn, svo er nú það.“
„Já, það er bara telpan, sem gerir það, að mér finnst stundum,
að eg sé einmana. Mér þykir miklu vænna um hana en strákinn, þó
að hann sé myndarlegur. Eg held, að manni þyki því aðeins vænt um
börnin sín, að maður hafi tækifæri til þess að geta verndað þau,
stýrt fyrstu hreyfingum þeirra, ráðið augnatilliti þeirra og kennt þeim
fyrstu orðin. .. .“
„Og svo færðu aldrei að sjá hana.“ Marteinn segir þetta afsleppt
eins og til þess að vekja ekki of mikla athygli á því.
Þórður Klakan þegir góða stund. Hann tottar pípu sína með oln-
bogana á borðinu. Það eru komnir rauðir dílar í kinnar hans og
liitagljái í augun.
„O, jú,“ segir hann. Eg geng þangað stundum á kvöldin. Þá sé eg
skuggann hennar við tjaldið. Eg stend stundum svolitla stund undir
gaflinum og horfi þangað upp. Þegar eg fæ ekki að sjá skuggann
hennar, líður mér illa, en þegar eg fæ að sjá hann er allt svo gott —
og þá rölti eg hingað inn í Skuggahverfið, upp í herbergið mitt, og
þá kemur einhver friður yfir mig. Þá yrki eg — og svo sofna eg. Eg
orti í gærkveldi kvæði um Asdísi á Bjargi, móður Grettis."
„Ja-há, þú ortir kvæði um móðurástina?"
„O-nei, eg sagði bara svona. Eg sneri því við.“
„Hvernig fórstu að því að eyðileggja á þér höndina?" Marteinn
spyr glaðklakkalega. Þetta er allt annað efni.
„O — eg stóð í ströngu, hafði fengið góðan hákarl á færið, hann
ólmaðist og vildi ekki gefast upp, og eg vildi ekki sleppa. Færið skar
í gegn um hold og sinar, inn í bein, en eg fann það ekki, svo hafði
eg hann, en lófinn var eyðilagður. Og svona eru fingurnir." Þórður
Klakan réttir fram lófann, svo að hann blasir við Marteini. Tveir
fingurnir eru krepptir fast upp í hann.
„Kanntu vísuna mína:
,Kólgan gefur kraft og líf
kallar fram hið bezta‘.“
„Eg kannast við hana. — Og svo hættir þú öllu saman og byrjaðir
á þessu og svo ferðalögunum norður?"
Þórður Klakan hellir því síðasta úr könnunni og sýpur svo á boll-
anum: „Já, eg er skáld — og eg held mér við það. Eg sel bækurnar
26
Eysteinn Jónsson
(1925—1927):
Sókn er bezta
vörnin
QAMVINNUHREYFINGIN er útbreiddari á íslandi en
O í flestum öðrum löndum. Spyrji menn nágrannana,
hvort þeir séu kaupfélagsmenn, eru svörin mjög oft játandi,
en stundum þó neitandi. Ef grennslazt er nánar eftir ástæð-
um fyrir því, eru svörin ýmiss konar, en algengasta svarið
er eitthvað á þessu leið: Mér sýnist kaupfélögin selja með
svipuðu verði og aðrir og hef því ekki séð ástæðu til þess að
gerast félagi í kaupfélaginu eða færa þangað viðskipti mín.
Þeir, sem þannig svara, eiga hins vegar áreiðanlega eftir
mínar. Eg er einn, en eg er frjáls. Það er betra að lifa stutt og lifa eins
og maður vill, heldur en að lifa lengi og ætíð í kvöl."
„Kvöl?“ Marteinn er myrkur til augnanna, en venjulega er hann
bjartur.
„Ja, — stundum er kvölin nautn, lífið er ekki eins einfalt og þú
hyggur, Marteinn verðandi burgeis. Eg vil ekki skipta við neinn,
kunningi. Mér þykir gott að geta leitað til þín, þegar mér liggur á.
En veiztu það, að þetta hvítgula sag hérna á gólfinu er eins mikill
vinur minn og þú, vertinn með holdi og blóði. Þessi litla knæpa er
aðeins lítill óasi, sem eg staldra við í á för minni gegnum lífið. Þú
ert ágætur út af fyrir sig, en eg skil þig, sé í gegnum þig, veit allt um
]rig, kunningi. Eg raða persónunum, sem eg kynnist, og þú ert í þinni
röð. Eg raða ykkur eins og peðum."
Nú hefur Þórður Klakan rétt úr sér. Hann er ekki lengur álútur
yfir bollanum sínum. Enginn er lengur lierra hans. Hann er einn,
stoltur og sterkur: Þórður Ivlakan skáld.
„Allt í lagi,“ segir Marteinn, þar sem hann situr á stólnum, hin
kalda skynsemi skín úr dökkum augum hans.
„Já, allt eru peð í kringum mig. Þið getið talað um ný heimili og
nýjan heim. Þið getið talað um eitthvert undraþjóðfélag, en eg og
skáldin verðum alltaf fyrir utan og ofan ykkur öll.“ Þórður Klakan
grípur bollann og drekkur til botns."
„Já, en svona menn eins og þú ættu að vera með í að byggja þenn-
an nýja heim fyrir fólkið. Veiztu, að eg lít líka á þig eins og lítið
aumt peð?“
ÞÓRÐUR KLAKAN hrindir frá sér með öxlinni, út í tómið.
„Hvenær tókstu þér nafnið Klakan?"
„Eg tók mér það þegar kverið mitt kom út. Það var bara tilviljun.
Eg var að plokka klaka úr skegginu, þegar mér datt það í hug.“
„Og svo ertu bara góður hagyrðingur, tilgangslaus í þjóðfélaginu,
lifir þínu tilgangslausa lífi, einn og allslaus, trúir á menn, sem þú
treystir ekki. Er þá ekki betra að vera eins og eg?“
„Nei, eg þakka. Þú stefnir út fyrir frelsið, inn í hin hverfin. Bráð-
um verður þú ókunnugur hér. Þú ert á flótta út úr Skuggahverfi,
burt frá heimili þínu, inn í heim, þar sem þú átt ekki heima. — Eg
hlakka til að sjá þig þar. .. . hvaða bölvaður gustur er þetta. .. .?“
Um leið stendur Marteinn Marteinsson upp, hægur og rólegur.
Hann lítur til dyranna, regnskúr streymir inn um dyrnar, um leið og
þær opnast. .. .
Þórður Klakan lítur líka til dyranna, um leið og þær opnast, og
gult sagið kastast til fyrir innan undan vindhviðunni. Svo lítur hann
í bollann sinn, — en hann er tómur... .