Samvinnan - 01.05.1949, Síða 44

og eins, og viðvíkjandi rekstri félagsins; ræða við það, án
þess þó að tefja það frá aðkallandi störfum, nýmæli, sem
okkur kann að detta í hug og verða mættu félaginu til efl-
ingar fjárhagslega og menningarlega; færa út kvíarnar:
ræða hið sama við félaga okkar, stofna áhugamannahópa,
leshringi og þess háttar.
Eitthvað á þessa leið má hugsa sér upphaf að virkri þátt-
töku í félagsstarfinu. Fólki á þessari leið getur ekki fundizt
litlu varða, hvort það sæki félagsfundi eða ekki. Það getur
borið mikið traust til „úrvalsins" í félagi sínu, en trúir ekki
d það. Það er sjálft orðið vísir að nýju „úrvali". Það gerir
miklar kröfur til sjálfs sín og félagssystkina sinna. Og það
gerir meiri kröfur til starfsfólks kaupfélagsins en kaupmað-
urinn til búðarfólks síns og skrifstofuþjóna: Starfsfólk
kaupfélaganna (og annarra samvinnufyrirtækja) verður að
vera einlægir og áhugasamir samvinnumenn. Það verður í
stuttu máli sagt að lifa og starfa eftir kenningu lokakaflans
í „Handbók íyrir búðarfólk", sem nýlega er komin út á
vegum Félagsmáladeildar S. í. S.
Miklu varðar að tveir aðilar láti meira til sín taka í fé-
lagsstarfinu framvegis en hingað til: kvenþjóðin og unga
fólkið.
Það má öllum vera ljóst, hve geysimikið er komið undir
trúnaði húsfreyjunnar við kaupfélagið, og er sú staðreynd
þó áþreifanlegri í þéttbýli en sveitum. Aldrei verður það
tölum talið né til fjár metið, sem kaupfélögin eiga konun-
um að þakka, og enginn veit, hve mikils þau hafa farið var-
hluta vegna þess, að áhrifa þeirra hefur lítið sem ekkert
gætt í hinu beina félagsstarfi. Á síðari árum hefur reyndar
ofurlítið rofað til í þessu efni: Konur eru farnar að sjást á
fulltrúafundum kaupfélaga — og hafa j’afnvel komizt alla
leið á aðalfund S. í. S. Vel er það, en betur má.
Með vissum hætti má kenna agnúum á skipulagsháttum
kaupfélaganna eða viðeigandi venju um þessa óverulegu
þátttöku kvenna í félagsstarfinu. Algengast mun vera, að
heimilisfaðirinn sé félagsmaður, og það er talið nóg. í bæj-
um og kauptúnum gegnir að vísu einstaka húsfreyja því
hlutverki. En hvers vegna eru þau ekki bæði með? Finna
má dæmi þess, en þau eru næsta fá. Þegar svo ber undir, eru
bæði hjónin skráð í félagið og deila þá viðskipaupphæð
heimilisins til „framtals" við áramót. Þannig eru þau bæði
fullgildir félagsmenn, með réttindum öllum og skyldum.
Einhver vandkvæði kunna að þykja á þessu fyrirkomulagi,
en eigi að síður mun reynslan sýna, að hagur kaupfélaganna
af virkri þátttöku kvenna í félagsstarfinu gerir miklu meira
en að vega upp á móti þeim.
Svo eru það „blessuð börnin“, — unga fólkið — fram-
tíðin.
Enginn finnur það betur en góð samvinnukona í hús-
freyjustöðu, móðir barnanna, sem eiga að erfa landið, að
þátttaka í kaupfélaginu þýðir annað og meira en stundar-
hagnað fyrir hana sjálfa. En skyldi hún gera sér nógu mikið
far um að brýna fyrir unga fólkinu mikilvægi þess, að það
skipi sér þegar í æsku undir samvinnufánana? Ætla má, að
rökstutt svar við þessari spurningu, byggt á hlutfallatölu
æskufólks á meðlimaskrá kaupfélaganna, yrði þeirri góðu
kvenþjóð ekki í vil. En ekki er hún ein um sökina — fjarri
Sveinbjöm Jónsson
(1938—1939):
Nokkur orð um
leiklist
ASÖMU öldurn og landnámssaga íslands gerist, vakn-
ar leiklistin til nýs lífs hér í Evrópu, eftir að hafa
legið niðri um nokkurra alda skeið. Um 900 e. K., á pásk-
unum, er í St. Gallen-klaustrinu í Sviss leikinn helgileik-
ur, sem sprottinn er út frá formi hinnar rómversku messu,
sem meðal annars var byggð á víxlsöng prests og safnaðar.
Þessi elzti helgileikur, sem varðveitzt hefur fram á vora
daga, fjallar um atburðinn við gröf Krists á páskadagsmorg-
un, þegar konurnar finna engilinn sitjandi við gröfina.
Milli þeirra og engilsins fara fram orðaskipti á líkan hátt
fer því. Almennu tómlæti samvinnumanna er þar um að
kenna. En má ekki bjóðar unga fólkinu að vera með?
Það frumkvæði forvígismanna samvinnuhreyfingarinnar
að eflingu félagsins, sem vikið var að hér að framan, koma
aldrei að tilætluðum notum, nema starfslið fræðslu- og út-
breiðslumálanna mæti hvarvetna góðvild og stuðningi
áhugasamra manna og kvenna. Verulegur árangur af starfi
þeirra sést ekki lieldur, fyrr en valinn hópur félagslega
þroskaðs fólks í hverju byggðarlagi hefur bundizt samtök-
um um að vinna eftir megni að þessum málum.
í framanrituðu máli hefur fingri verið stutt á nokkra
viðkvæma bletti í félagsmálum okkar kaupfélagsmanna.
Reynt hefur verið að vekja athygli á því, að veilurnar stafa
yfirleitt af tómlæti almennings í félögunum um þessi mál.
Undir lokin má til viðbótar benda á eina afleiðingu þessa
hreyjingarleysis, þá sem setur stojnunar-svipinn á sam-
vinnufélögin.
Víðast hvar mun svo komið, að mjög fámennur hópur
kýs og endurkýs sömu mennina — jafnvel með lófataki —
til trúnaðarstarfa, ár eftir ár. Þetta „virka úrval“ okkar get-
ur út af fyrir sig verið afbragðsfólk og skilað góðu starfi í
þágu umbjóðenda sinna. En svo hlýtur þó að fara, að stjórn
og umsjá félagsmála verði ískyggilega vélræn, ef ekki er
breytt til hæfilega oft og nýjum mönnum gefinn kostur á
þeirri þjálfun og ábyrgð, sem trúnaðarstarfið veitir.
Allsherjarþing íslenzkra samvinnumanna — aðalfundur
S. í. S. — sezt á rökstóla eftir fáar vikur.
Alþýðumaður sem settist í Samvinnuskólann haustið
1934, „kaupfélagsmaður“, en útskrifaðist þaðan á næsta
vori samvinnumaður, sendir samherjum sínum á því mál-
þingi bróðurlega kveðju í trausti þess, að þeir taki fræðslu-
og útbreiðslumálin til rækilegrar meðferðar, minnugir
hinna átakanlegu örlaga Alþýðusambands íslands.
Það, sem okkur ríður mest á nú, er að geyma okkar gamla
vín samvinnuhugsjónarinnar í nýjum belg — nýrri sam-
vinnuhreyfingu. Leijur Haraldsson.
44