Samvinnan - 01.08.1967, Blaðsíða 16

„Heimska, skilningsleysi og nízka valdhafanna sér um að
halda frjálsri hugsun alveg niðri við frostmark. Það er eng-
inn Galílei til á Islandi, vegna þess að hann hefur eklci efni
á að liugsa. Hinir löggiltu hugsuðir rílcisins segja aldrei neitt
óþœgilegt. Að vísu sprettur relctor liáskólans fram einu sinni
á ári, eins og kú-lcú-fugl á svissneskri klukku, og heldur
mikinn og skörulegan reiðilestur um ófremdarástand aka-
demíunnar. En það er aðeins einu sinni á ári. Þess á milli
hvílir liann á lárviði.“
„íslenzkt skólakerfi framleiðir úrelta þekkingu með úreltum
aðferðum. Mestum vanda veldur þetta barnaskólum. Barna-
skólinn er stóra kýlið í skólakerfinu.“
„Barnaskólanámið liefst á því, að nemendunum er kennt
að lesa, og endar það oftast með því að meginþorri þeirra
verður stautfœr. En þar með lýlcur menntunarhlutverki
barnaskóla. Undanfarin ár hefur námsefnið verið að léttast,
sökum erfiðleika við að troða lúnu úrelta efni í börnin með
úreltum aðferðum. En það að létta er ekki lausn, það er
flótti.“
9. Af sömu ofangreindum or-
sökum (III, 7) er kennara-
stéttin afllaus. Hún samþykkir
oft á þingum ágætar ályktanir,
en ber ekki viö að koma þeim
í framkvæmd.
10. Af öllu þessu leiðir, að
leiðin til breytinga í skólamál-
um er torsótt og seinfarin. Við
allt annað bætist, að skólar
eru hinar íhaldssömustu stofn-
anir skriffinnskubáknsins. Það
líða ár og áratugir frá því haf-
izt er handa um nýjung í kenn-
aramenntun og þar til hún hef-
ur unnið sér varanlegan sess í
daglegu skólastarfi.
11. Núverandi menntamála-
stjórn er 11 ára. Á 10 ára af-
mælinu flutti Alþýðublaðið út-
tekt sjálfs æðsta yfirvaldsins á
afrekum þessa tímabils. (Und-
arlegt, að enginn af undir-
mönnum eða skutilsveinum
hans skyldi fást til þess, og
að hann þurfti sjálfur að hæla
sjálfum sér). Þessir pistlar
sýna heldur rýra eftirtekju.
Aðallega fjalla þeir um við-
leitni til að halda í horfinu
eða viðhalda status quo: Aukn-
ar fjárveitingar (vegna dýrtíð-
ar), stækkun stofnana og um
stjórnunarbreytingar. Hvergi
örlar á hugmynd um að þörf
sé einhverrar heildarstefnu né
heldur vikið að neinum vanda-
málum, sem krefjast úrlausnar
og yfirvaldið hyggst leysa á
næstu 10 árum.
12. Eina verulega nýmælið,
sem ráðherrann minnist á í
þessum „er-ég-ekki-flinkur“-
þáttum sínum, er hinar svo-
kölluðu „skólarannsóknir". Þær
eru framkvæmdar á þann veg,
að stóli var skotið undir einn
mann í viðbót í „ráðuneytinu ‘,
og þessi maður látinn gegna
aragrúa embætta og bitlinga
auk hinna svonefndu „rann-
sókna“. Samkvæmt frásögn
þessa manns á Uppeldismála-
þingi 1967 er árangur hingað
til einna helzt fólginn í bóka-
kaupum og viðtölum við kenn-
ara. Kom þá í ljós, að mun
meira var á viðtölum þessum
að græða en forstöðumaðurinn
hafði ætlað í upphafi, eða m.
ö. o. kennarar reyndust ekki
eins heimskir og herra for-
stöðumanninum hafði þóknazt
að ætla þá vera. Má telja þetta
mikilsverðan árangur af verki,
sem hefur aðeins etaðið eitt ár.
Slíkar „rannsóknir“ eru
gagnslausar, og kemur í einn
stað niður, hvort einn maður
kastar til höndum öðru hvoru,
þegar hann má vera að vegna
anna við önnur embætti, eða
hvort hann gerir ekkert. Þessi
nýi stóll í stjórnarráðinu er
svosem-lausn, til þess að friða
þá, sem um mörg ár hafa kraf-
izt rannsókna. Sé tilgangur
skólarannsókna sá, sem
menntamálaráðherra lýsir
(Abl. 6.5. 67), að „skólakerfi,
námsefni og námstilhögun
(séu) í sífelldri endurskoðun",
þarf raunverulegt rannsókna-
starf, ekkert hálfkák. Slíkt
starf getur stofnun ein leyst af
hendi, sem hefði nægt starfs-
lið og ákveðna stefnu. Þar
þurfa að vera ekki einungis
uppeldisfræðingar, sálfræðing-
ar og reyndir skólamenn,
heldur og félagsfræðingar,
hagfræðingar og stærðfræðing-
ar. Lágmarksstarfsmannafjöldi
myndi ég ætla að væri um einn
tugur manna.
IV.
1. íslenzkt skólakerfi fram-
leiðir úrelta þekkingu með úr-
eltum aðferðum. Mestum
vanda veldur þetta barnaskól-
um. Barnaskólinn er stóra kýl-
ið í skólakerfinu.
Barnaskólanámið hefst á
því, að nemendunum er kennt
að lesa, og endar það oftast
með því að meginþorri þeirra
verður stautfær. En þar með
lýkur menntunarhlutverki
barnaskóla. Undanfarin ár
hefur námsefnið verið að létt-
ast, sökum erfiðleika við að
troða hinu úrelta efni í börnin
með úreltum aðferðum. En það
að létta er ekki lausn, það er
flótti. í barnaskólum er yfir-
leitt ekki borið við að kenna
nemendum að hagnýta sér
bækur sem uppsprettu þekk-
ingar og ánægju. Barnaprófin
(upp úr 12 ára bekk) eru ætíð
svipuð frá ári til árs og gera
mjög litlar kröfur. Kennarar
æfa gjarna börnin í því að
læra svör við barnaprófsspurn-
ingum, og eru þau sjaldan
nema eitt orð. Þannig fá jafn-
vel skussar háar einkunnir á
barnaprófi, og allir eru ánægð-
ir, börnin, foreldrarnir og
kennararnir.
Hér er um myndun mjög ein-
faldra skilyrðisbundinna við-
bragða að ræða og minna einna
helzt á aðferðir dýratemjara í
sirkus, sem kennir sæljóni að
láta bolta tolla á trýninu.
Barnaprófsbörn eru yfirleitt
þekkingarsnauð og hafa slæma
undirstöðu til að byggja á
raunverulegt nám. í 1. bekk
miðskóla tekur að kárna gam-
anið. Þau skilja þá oft illa,
hvers af þeim er krafizt, finnst
kennararnir ósanngjarnir og
einkunnirnar lágar. Alltof
mörg ráða ekkert við kröfurn-
ar og námsframtíð þeirra er í
óvissu, nema heimilið hjálpi
upp á sakirnar.
2. Til þess að skýra þetta
fylgir með samtal kennara og
nemenda úr 1. bekk miðskóla
(13 ára bekk):
Kennarinn kemur inn í fyrsta
tímann að hausti. Við skulum
gera ráð fyrir að hann kenni
landafræði. Hann segir nem-
endunum, hvaða kennslubók
sé notuð, einnig kortabók, og
setur þeim fyrir.
f næsta tíma kemur í ljós, að
enginn kann neitt.
Nemendur: Við vitum ekk-
ert, hvernig á að gera þetta.
Eigum við ekki að gera vinnu-
bók?
Kennari: Þið eigið að lesa
það, sem stendur í kennslubók-
inni, og hafa kortið til hlið-
sjónar.
Nem.: Hvernig á að gera það?
Við höfum aldrei gert soleiðis.
Kennarinn fer þá yfir lexí-
una og sýnir rétt vinnubrögð.
í næsta tíma:
Nem.: Kennari, fáum við
ekki spurningar?
Kenn.: Nei, þið fáið engar
spurningar, þið eigið að lesa
kennslubókina.
Nem.: Gvu hvað þetta er
skrítið. Alltaf lét hann Jón
okkur hafa spurningar.
Kenn.: Þið eruð ekki lengur
í barnaskóla og eigið að læra
með öðrum aðferðum núna.
Þið þurfið ekki annað en lesa
kennslubókina.
Þessi togstreita endar með
því, að kennarinn gefur nem-
endum 20 spurningar '>g segir
þeim að finna svörin heima í
kennslubókinni.
í næsta tíma hefur enginn
svo mikið sem reynt að finna
svörin.
Nem.: Þú átt að gefa okkur
svörin. Ætlarðu ekki að gefa
16