Samvinnan - 01.08.1967, Blaðsíða 4

MENN
SEM SETTU SVIP
Á OLDINA
JAWAHARLAL
NEHRU
Þegar Jawaharlal Nehru féll frá í maí
1964 hafði hann stjórnað fjölmennasta
lýðræðisríki heims í 17 ár og verið leið-
togi þjóðar sinnar í fjóra áratugi. Hann
var ekki einungis leiðtogi þjóðarinnar,
heldur einnig í dýpsta skilningi imynd
hennar, eða einsog hinn merkilegi Tæri-
sveinn Gandhís, Vinóba Bhave, orðaði
það einhverju sinni: „Næst nafni Gand-
hís er nafn hans tákn Indlands-það
er Indland“. Eftir fráfall Gandhís var
hann í bókstaflegum skilningi föður-
ímynd indversku þjóðarinnar, og sú
staðreynd er langtum mikilvægari en
VesturTandamenn gera sér almennt grein
fyrir.
Nehru var i mörgu tilliti torræð mann-
gerð, ofin úr eðlisþáttum sem við fyrstu
sýn gátu virzt ósamstæðir. Hann var
feiminn og hlédrægur, en jafnframt mik-
ill ræðuskörungur sem færðist allur í auk-
ana þegar hann stóð frammi fyrir stórum
hópi áheyrenda. Hann var aðalsmaður
að ætterni og í hugsun, en fáir voru stór-
orðari um böl og óhæfu fátæktarinnar.
„Að tala um frelsi i fátækt er nánast
sjálfsmótsögn“, sagði hann við eitt tæki-
færi. Hann felldi sig aldrei við heimspeki
Gandhís um blessun allsleysisins. Hann
var fjarri því að vera trúhneigður, en
rækti samt hlutverk sitt af trúarlegum
eldmóði. Hann boðaði umburðarlyndi í
trúarefnum, en fór sjaldan leynt með
umburðarleysi sitt í stjórnmálum. Ein-
staklingshyggja í einkalífi en samhyggja
í þjóðlífi voru meðal kennisetninga hans.
Hugsun hans var skörp og rökföst, en
tilfinningar hans nánast ljóðrænar og
rómantískar.
Þó verður ekki sagt að Nehru hafi
verið klofinn persónuleiki, heldur átti
hann marga strengi í hörpu sinni, var
viðkvæmur og skapríkur. í honum tog-
uðust á rík hneigð til íhugunar og hams-
laus athafnavilji. Ein af eftirlætistilvitn-
unum hans voru þessi orð Romains Ro-
lands: „Hugsun án athafnar er óburður
og svik; athöfn án hugsunar leiðir af sér
ringulreið og óskapnað“. Nehru var ljóst
að samspil hugsunar og athafnar getur
aðeins átt sér stað þar sem einstaklingur-
inn býr við fullt frelsi, en honum var líka
ljóst að frelsi getur verið varhugavert án
aga og eftirlits. Af þeim sökum leitaðist
hann við að koma á í landi sínu svipuð-
um sósíalisma og tíðkast á Norðurlönd-
um, þar sem einstaklingsframtak fær að
njóta sín, en ríkið hefur eftirlit með því
og leitast við að vernda máttarminni
þegna þjóðfélagsins gegn þeim sem meira
eiga undir sér.
Nehru var eftirlætislærisveinn Gand-
hís, og þó er vart hægt að hugsa sér ólík-
4