Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 11

Stalín tók ekki þátt í sjálfum ránsferð-
unu-m, heldur skipulagði þær bakvið
tjöldin, hélt í taumana og hafði úrslita-
valdið. Þetta var skeiðið þegar eftir-
hreytur uppreisnarinnar 1905 birtust í
staðbundnum uppreisnartilraunum 1906
og 1907. í Georgíu var um að ræða
þriggja ára viðleitni við að halda eldum
byltingarinnar logandi með ránum,
verkföllum og umfram allt ólöglegri
blaðaútgáfu. Stalín vildi „hervæða ör-
eigana“ og beita hverskonar ofbeldi,
sprengjutilræðum og skæruhernaði —
„aðeins á beinum kúgaranna verður
frelsi alþýðunnar grundvallað — aðeins
blóð kúgaranna getur frjóvgað jarðveg-
inn fyrir sjálfstjórn alþýðunnar.“ Áð-
ur en Flokkurinn fordæmdi loks „bar-
dagasveitirnar“ í Kákasus og annars-
staðar, höfðu þær gert þúsundir árása —
á Kákasus-svæðinu einu yfir þúsund
árásir á árunum 1905—1908, og var sú
frægust þegar fjórðungi milljónar ríkis-
rúblna var rænt á torgi einu í Tíflis.
Sjö af næstu tíu árum framað bylt-
ingunni 1917 sat Stalín ýmist í fangels-
um og fangabúðum eða var á flótta það-
an. Um skeið hélt hann áfram neðan-
jarðarstarfseminni í Kákasus (prentvél-
inni sem hann notaði hafði verið stolið
frá dagblaði); hann skrifaði nú á rúss-
nesku, en ekki georgísku, og var einn af
fáum byltingarmönnum innan Rússlands
sem náðu eyrum Leníns og hinna bylting-
arleiðtoganna sem dvöldust í útlegð fjarri
ættjörðinni. Þessir menntuðu leiðtogar
hafa varla litið á þennan Kóba-ívanó-
vitsj-Stalín sem neinn „stórlax", en hann
var starfandi i landinu, var af öreigum
kominn (foreldrar hans höfðu verið
ánauðug) ólíkt nálega öllum hinum
leiðtogunum; aukþess var Lenín kom-
inn á þá skoðun að Stalín væri sérfræð-
ingur í vandamálum þjóðernisminni-
hluta, og í fyrstu byltingarstjórn Leníns
1917 var hann einmitt útnefndur komm-
issar þjóðernisminnihlutanna.
Stalín var handtekinn í Bakú 1907, og
þar sem hann hafði jafnan haft sérstakt
lag á að leyna starfsemi sinni, fékk hann
tiltölulega vægan dóm, var sendur til
Vologda-héraðs, sem var að vísu kalt
og óyndislegt, en þó ekki í Síberíu. Hann
fékk taugaveiki, komst yfir hana, slapp
úr haldi eftir fjóra mánuði og hélt aftur
til Bakú. Hann stóð enn að peningaráni,
var dæmdur á nýjan leik, en mildilega
sem fyrr. í þriðja sinn var hann hand-
samaður í Pétursborg daginn sem fyrsta
eintakið birtist af blaðinu sem hann rit-
stýrði fyrstur manna, Pravda (Sannleik-
ur). í þetta sinn var hann sendur í út-
legð til Vestur-Síberíu, en slapp þaðan
eftir tvo mánuði og var brátt kominn í
hóp trúbræðra sinna í Kraká og Vín.
Þegar hann kom aftur til Pétursborgar
var hann svikinn í hendur lögreglunn-
ar af njósnara, handtekinn í dulargervi
konu, og nú varð hann að dveljast fjögur
löng ár í kuldum Norður-Síberíu. Þar
dvaldist hann meðal landnema og inn-
borinna veiðimanna, stundaði dýra- og
fiskveiðar, las þær bækur sem tiltækar
voru og þraukaði hina óralöngu íshafs-
vetur. Á nokkurra mánaða fresti barst
honum pakki með bréfum og blöðum.
Hann frétti um fyrri heimsstyrjöld og
fór stundum marga kílómetra á hunda-
sleða yfir freðmýrarnar til að sækja
fundi annarra útlaga og ræða við þá um
möguleikana sem styrjöldin færði þeim.
En mestmegnis var hann útaf fyrir sig,
skrifaði lítið, íhugaði mikið, hélt í sér
lífinu.
Svo komu fagnaðartíðindin um febrú-
arbyltinguna 1917 og kollvörpun keis-
arastjórnarinnar; og Stalín var einn
fyrsti kommúnistaleiðtoginn sem kom til
Petrógrad (nafni Pétursborgar var
breytt 1914) — þremur vikum á undan
Lenín. Hann tók aftur við ritstjórn
Pravda, var um skeið formaður mið-
stjórnarinnar og gætti þess vendilega að
fara bil beggja milli hinna ósamlyndu
arma flokksins. Þegar Lenín kom heim úr
útlegðinni í aprílmánuði og tók upp
hina öfgakenndu og ósáttfúsu byltingar-
stefnu, fylgdi Stalín honum dyggilega;
en þegar byltingartilraun bolsévíka fór
útum þúfur í júlímánuði og Lenín varð
að fara huldu höfði ásamt helztu leið-
togum hennar (í Finnlandi), varð Stal-
ín, sem var tiltölulega lítið þekktur, aft-
ur leiðtogi flokksins um skeið. Skortur
hans á atgervi og glæsileik kom honum
enn að góðu haldi, þegar Lenín, Zínovév,
Ékaterína móöir Stalins
Kamenév, Lúnartsjarskí, Trotskí og aðrir,
sem voru honum bæði fremri og eldri,
voru hraktir í útlegð eða hnepptir í
fangelsi. Mánuði seinna stjórnaði hann
flokksráðstefnu þar sem mensévíkinn
Trotskí og áhangendur hans voru aftur
teknir í hóp bolsévíka. í október studdi
Stalín enn Lenín, Trotskí og aðra sjö
meðlimi miðstjórnarinnar (gegn atkvæð-
um Kamenévs og Zínovévs) sem voru
fylgjandi vopnaðri byltingu. Þessi frávilla
og kjarkleysi þeirra félaga, Zínovévs og
Kamenévs, varð þeim seinna dýrkeypt,
endaþótt þeir styddu Stalín í átökunum
við Trotskí.
Endaþótt Stalín greiddi atkvæði með
vopnaðri byltingu og styddi undirbún-
ing hennar, bæði í ræðum sínum og mál-
gagni, tók hann ákaflega lítinn þátt í
sjálfum átökunum. Hann réðst á „hug-
leysingjana“ — einkanlega Maxím Gorkí
— sem voru á bandi Zínovévs og Kamen-
évs, en kom sjálfur mjög lítið við sögu
sjálfrar byltingarinnar í samanburði við
Lenín og Trotskí, sem lýsir honum þann-
ig á einum stað: „Hann beið þess að aðrir
ættu frumkvæðið, setti á sig veikleika
þeirra og mistök, og kom sjálfur í hum-
átt á eftir þróuninni. . . . Hann hlustaði
og fylgdist með af meinfýsi, en skarp-
lega og með árvekni." Trotskí, sem hafði
fulla ástæðu til að vera beiskur þegar
hann skrifaði þessi orð, sakaði Stalín
jafnvel um að hafa staðið álengdar með-
an á byltingunni stóð til að bjarga eigin
skinni, ef illa færi.
1 •,
■ BuZ'yVt

. /,■■? ■ • k ■f\.v' ’ . ' tu \ » t
’ - 4i| <:« .
| t'arr ; í. ^ ■:
■ i'lhK « ;
£> i t ; | ...
- 1 ' H .; 7, *ocr.«.
. _. 8« ** .
m
. ,Of A. ■...
____BUCÖt* 0
<»' ■$ . . ....... . . .
Í'C-. ~ .: ... ..... .. « ..
Lögregluskýrsla um Stalín árið 1912.

11