Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 55

valds. Glöggt dæmi um þessar aðfarir
voru viðbrögð manna við mótmælum
sextíumenninganna svonefndu gegn
sjónvarpsstöðinni á Keflavíkurflugvelli.
Fleira skal ekki talið, þó að af nógu sé
að taka, enda ættu þessar ábendingar að
nægja því til staðfestingar, að sá þáttur
viðfangsefna hins almenna kirkjufund-
ar, er snýr að íslenzkri tungu og þjóð-
menningu, hefur að geyma vandamál,
sem háskalegt er að taka vettlingatökum.
II
Víkur nú talinu að öðru efni, er setja
mætti fram í svohljóðandi spurningum:
Hvernig víkur því við, að kristinn prest-
ur lætur sér svo títt um hugtakið þjóð-
erni? Hvaða rök hníga að því, að al-
mennur kirkjufundur fjölyrði um tungu
þjóðar sinnar og þau séríslenzku verð-
mæti, er hún geymir? Er ekki fagnað-
arerindi Jesú Krists öllum kynkvíslum
jarðarinnar ætlað, kirkjan alþjóðleg
stofnun og kristinn maður heimsborgari
fremur en sonur tiltekinnar þjóðar?
Sannarlega ber að svara síðastritinni
málsgrein játandi. En fyrri spurningarn-
ar tvær eru engan veginn útkljáðar með
þeim hætti einum. Annað má ekki gleym-
ast, og það er þetta, að samkvæmt skikk-
an skaparans býr allur þorri þeirra
manna, er um heimskringluna alast, við
tiltekna fósturjörð, þjóðerni og menn-
ingararf, er Guð hefur falið hverjum og
einum að gæta og ávaxta, mannkyni öllu
til þrifa. Þess ber þá og að minnast, að
orð Guðs verður einstaklingnum að
jafnaði haldkvæmast, er það kemur til
hans í búnaði móðurmálsins. Lögmál
Guðs fær því aðeins lostið samvizku
mannsins og fagnaðarerindið veitt henni
huggun, að hvort tveggja skrýðist þeirri
tungu, er syndaranum gengur hjarta
næst. Þannig eru sérkenni hverrar þjóð
ar, þjóðarandinn, verkfæri í hendi Guðs,
er hann skapar heiminn og endurleysir,
en afleiðingin verður sú, að heilbrigð
ræktun þjóðlegra verðmæta er trúnni
ómetanlegur styrkur.
Margir hafa orðið til að benda á þenn-
an tvíleik þjóðernis og guðlegrar hand-
leiðslu, trúar og föðurlandsástar. Meðal
nágrannaþjóða vorra er Grundtvig lýs-
andi dæmi um það viðhorf. Skulu hér
ekki tínd til ummæli úr verkum hans
því til staðfestingar, enda hugmyndir
þessa mikla menningarfrömuðar flest-
um kunnar. En af þeim mýmörgu dæm-
um þessa efnis, er á hugann leita, má
benda á vers séra Hallgríms, „Gefðu að
móðurmálið mitt.“ Skáldið ætlar þjóð-
tungunni ekki lítið hlutverk. Hún er með-
algangari éilífs hjálpræðis, ekkert minna.
Og hann biður Guð að styrkja sig til að
beita verkfærinu með þeim hætti, sem
markmiðinu er samboðinn. En versinu
lýkur hann með því að skírskota til þess
lýðs og þeirra byggða, er Drottinn hefur
af náð sinni látið landið bera. Allt renn-
ur að einum ósi í þessum máttugu orðum:
trú skáldsins, föðurlandsást og lotning
fyrir íslenzkri tungu.
Svo mundu fleiri vilja kveðið hafa. En
skylt er að geta þjóðsöngs vors, hins óvið-
jafnanlega lofsöngs um sköpun Guðs, er
í senn tekur til sólkerfa himnanna og
þess lífs, er þróazt hefur hér á strönd-
inni við yzta haf í þúsund ár. Þjóðsöng-
urinn er í rauninni órækasta sönnun
þess, hversu kristin trú og rammíslenzk
þjóðrækni hafa löngum haldizt í hendur
á landi hér. Fáum vér aldrei fullþakkað
það, að einmitt þetta ljóð skyldi hljóta
þann sess, er það skipar, en hafa skyldu
menn hugfast, að sú staðreynd bindur
oss fleiri skyldur á herðar en þá eina
að taka ofan á tyllidögum eða rísa úr
sætum, þegar söngurinn kveður við.
Það er því engan veginn út í hött, er
kristnir menn taka sér fyrir hendur að
hefja merki tungu og þjóðernis á ís-
landi. Og raunar er óhjákvæmilegt að
ganga feti framar og benda á þá stað-
reynd, að þegar öll kurl koma til grafar,
eru trúaðir Kristsmenn þeir einu, sem
vandræðalaust geta vakið þetta mál og
borið það fram til sigurs.
Því skal ekki neitað, að eindregin á-
herzla á gildi þeirra sérkenna, sem hverri
þjóð eru sköpuð, getur auðveldlega leitt
til hroka og ofstækis, er hjá stórveldum
ber ávöxt í yfirgangi og tillitsleysi, en í
hugarheimi smáþjóðar kann að geta af
sér sjálfbirgingsskap og heimsku í frum-
merkingu þess orðs. Rót þessa meins er
að finna í sjálfsdýrkun þess samfélags,
er með einum eða öðrum hætti hefur af-
neitað Guði, en sett þjóð og ríki í hans
stað. Ágæti viðkomandi þjóðar verður
þannig að eigin verðleikum, og þegnar
hennar nota téða verðleika til að upp-
hefja sig á annarra kostnað, beint eða
óbeint.
Frá þessu verður því aðeins stýrt, að
einstaklingurinn og þjóðin öll viður-
kenni, að tungu sína, menningu og að-
stöðu alla eigi þau Guði að þakka, en
ekki sjálfum sér. Lausn vandans er fólg-
in í auðmýkt kristins manns, er liggur
í lófa skapara síns og endurlausnara og
lítur á staðfestu sína sem setugrið, hon-
um boðin fyrir náð Guðs eina saman.
Af þeim hugsunarhætti sprettur sú ást
á verðmætum þjóðernis og uppruna, er
engu vill á glæ kasta af dýrum arfi, en
forðast jafnframt refilstigu sjálfsþótt-
ans.
í ljósi þessa liggur það í augum uppi,
að verndun þjóðlegrar arfleifðar verður
því aðeins rækt með viðunandi hætti, að
varðveizla trúarinnar sitji í fyrirrúmi.
Frá þessu má kristinn maður ekki hvika
um hársbreidd. Af þeim sökum verður
honum vandleikið í samstarfi við þá þjóð-
ernissinna, sem áhugaminni kunna að
vera um viðgang trúarinnar. Svo að
Guðbrandur Þorláksson.
55