Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 54

Framsöguerindi á hinum almenna kirkjufundi:
Siðbótin
tungan og þjóðernið
Eftir séra Heimi Steinsson sóknarprest á Seyðisfirði.
i
Undirbúningsnefnd hins almenna
kirkjufundar hefur þessu sinni hitt
naglann á höfuðið, er hún valdi fund-
inum verkefni. Svo mjög sem kirkjan
oft er atyrt fyrir að setja á tölur um
ýmis efni, er allur þorri manna telur
sig einu gilda, þá hefur hún þessa dag-
ana efnt til umræðna um vanda, sem
ætti að ljósta hvern óbilaðan íslending
milli augnanna jafnskjótt og honum er
brugðið á loft.
Sá sem þetta ritar á þess engan kost
að verða við tilmælum undirbúnings-
nefndar um viðunandi erindisgerð. Veld-
ur því hvort tveggja, annríki og aðstöðu-
brestur, þar eð bókakostur er takmark-
aður í afskekktu byggðarlagi austur á
landi. Hér verður því ekki fjallað um
lúthersku siðbótina, tunguna og þjóð-
ernið með neinum þeim hætti, að nýstár-
legra niðurstaðna sé að vænta. Hitt þótti
höfundi skylt að nota það tækifæri, sem
undirbúningsnefnd kirkjufundar veitti
honum, til að þakka nefndinni yfirskrift
fundarins og taka fullum hálsi undir
þá herhvöt, er í henni felst. í því augna-
miði einu eru eftirfarandi orð rituð, og
verður að öðru leyti að skeika að sköp-
uðu um það, hversu til tekst um það
eiginlega verkefni, sem höfundi var ætl-
að um að fjalla.
Þeir, sem þennan fund sitja, eru til
þess komnir um marga vegu og sumir
langa að ræða „ábyrgð þjóðarinnar á
æsku, trú og tungu.“ Að því slepptu, hve
brýnt þetta erindi er af orsökum, sem
brátt skal að vikið, má bæta hinu við,
að vaxandi áhugi fyrir varðveizlu þjóð-
ernis og tungu gerir nú vart við sig með-
al íslenzkra menntamanna. Ber þar sér-
lega að minnast ályktana uppeldismála-
þings á liðnu vori og aðgerða er fylgt hafa
og fylgja munu í kjölfar þess. Það frum-
kvæði ber kirkjunni að þakka af alhug,
jafnframt því sem henni er skylt að
leita samstöðu við þá aðila, er að því
stóðu. Málsmeðferð uppeldismálaþings
var að sjálfsögðu með nokkuð öðrum
hætti en sú, sem hér er til efnt. Almenn-
ur kirkjufundur hlýtur að ræða vanda-
mál íslenzkrar æsku og þjóðtungu vorrar
í tengslum við þá trú, sem vér höfum
bundizt í að gæta. Munu von bráðar
færð rök að því, að sá málatilbúnaður er
réttmætur og meira en það. En hitt er
jafn sjálfsagt að vekja athygli á um-
getnum niðurstöðum uppeldismála-
þings og fagna því, hversu tveir aðilar,
kirkjan og forystumenn almennra upp-
eldismála, á einu og sama misserinu
taka til höndum við að bera fram það
merki íslenzkrar sjálfsvirðingar og þjóð-
ernislegrar reisnar, sem farið hefur á
hæli um sinn.
Rétt er að geta þess, að viðfangsefni
fundarins er þann veg vaxið, að um það
ber að ræða án ónauðsynlegrar varkárni
í orðfæri og ályktunum. Vér megum ekki
vera myrkir í máli um þann háska, sem
nú steðjar að íslenzkum æskumönnum,
trú landsmanna, tungu og þjóðerni. Orð
eru til alls fyrst, og vilji menn hrinda
af stað vakningu verða þeir að horfast
óskelfdir í augu við andstæðinga sína,
háa sem lága, og velja tiltektum þeirra
það heiti, sem ber, en eigin hugðarefni
áhrifaríkan búnað. Oss Kristsmönnum
er þetta því auðveldara sem vér þurf-
um öðrum mönnum miður að taka til-
lit til höfðingja þessa heims eða al-
mannaróms. Eigum vér þann oddvit-
ann, er oss nægir, og megum ekki lúta
öðrum en honum einum. Skyldum vér
hér sem endranær slíta af oss fjötra
stjórnmálaflokka og annarra veraldlegra
samtaka, sameinast um þá úrskurði, sem
felldir eru í ljósi orðsins frá hinum upp-
risna, en heita Drottinssvikar ella.
Þetta er raunar grundvallarregla, sem
nánar þyrfti að reifa, þó að hér skuli
staðar numið að sinni. En nokkur upp-
örvun gætu þau orðið hinum deigu, um-
mæli Marteins Lúthers er hann kvaðst
skyldu fara til Worms, þó svo að djöfl-
arnir þar væru ámóta margir og þak-
steinar húsanna. Þar talaði hugrakkur
maður og léttur í máli, reiðubúinn að
bjóða öllum heiminum byrgin, er um
málstað Guðs og þjóðarinnar var að
tefla.
Það er staðreynd, að íslenzk tunga er
í háska stödd og þar með sú æska, er
við henni skal taka og bera hana á vör-
um. Þess er að vænta, að hér verði aðrir
til að drepa á þær beinu hættur, sem
um er að ræða, og skal það því ógjört
látið. Hins er að geta, sem uggvænlegast
er, að of margir virðast fljóta sofandi
að feigðarósi í þessu efni. Baráttan fyrir
varðveizlu þjóðernis er þrátt fyrir allt í
fárra manna höndum. Það er til dæmis
með öllu óskiljanlegt, hversu áhrifa-
mestu dagblöð landsins vanrækja að
halda uppi skyldugum áróðri fyrir gildi
íslenzkrar menningar, loka augunum
fyrir þeim smitberum erlendrar ómenn-
ingar, er um hana sitja, en vagga sér
þess í stað í værðarlegum strútshætti
þeirrar fullvissu, að þjóðleg reisn vor
fái umhirðulaust staðið af sér alla brot-
sjói.
Stjórnarvöld landsins eiga þrásinnis
óskilið mál með þessum aðilum. íslenzk
þjóðernisstefna er þeim að jafnaði til-
þrifalaust sjaldhafnarspjall, verður
aldrei á vörum þeirra sá aflgjafi alhliða
menningar- og efnahagslegra átaka, sem
hún gæti verið og á að vera. Afleiðing
síðastnefndrar vanrækslu er og sú, að
hin stjórnmálalega hlið þessarar bar-
áttu hefur að verulegu leyti snúizt í
skEÍpaleik í höndum afla, sem að eðli
til eru óþjóðleg með öllu. Hér er því í
óefni komið, og gegnir furðu, hve skamm-
sýnn margur sá er, sem háum titli skart-
ar, þegar dæma skal um þessi mál.
Annar þáttur þess skeytingarleysis,
sem einkennir afstöðu margra til þjóð-
ernislegra verðmæta, er tilhneigingin til
að hafa að engu þær niðurstöður, er skil-
greina má með hugtakinu forna, „að
beztu manna yfirsýn“. Hér á landi virð-
ast allir teljast jafnsnjallir, þegar um
er að ræða heilsufar íslenzkrar menn-
ingar. Enginn vefengir sérþekkingu lækn-
is á mannslíkama, lögfræðings á réttar-
fari eða vélvirkja á bifreið. En þegar
þeir menn, sem fyrst með ærnum lær-
dómi en síðan áratuga starfi hafa rýnt
innviði þjóðmenningar vorrar, gerast svo
djarfir að láta í Ijós skoðun sína á
óhollustu tiltekinna erlendra áhrifa,
kveður skjótt við annan tón. Óðara vekj-
ast upp sundurleitustu frelsishetjur, er
aldrei hafa fjallað um það efni, sem
á dagskrá er, reiðubúnir að hella úr
skálum vandlætingar sinnar yfir hina
einræðisfúsu lærdómsmenn. Og forystu-
menn ýmsir taka undir þessa sjálfum-
glöðu lágkúru með hátíðlegri skírskotun
til lýðræðis, þjóðarvilja og meirihluta-
54