Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 44

P*%'
Verkafólk í kínverskri verksmiðju les veggblöðin.
Alkunna er hversu vel komm-
únistastjórninni gekk að reisa
Kína við eftir niðurlægingar-
og hörmungatíma borgara-
styrjaldar og innrásar. Þrátt
fyrir blóðtökuna í Kóreustríð-
inu var svo komið um miðjan
sjötta tug aldarinnar, að ráðin
hafði verið bót á almennri ör-
birgð, neyð og kröm sem verið
höfðu einkenni hins gamla
Kína. Með aðstoð Sovétríkj-
anna hafði tekizt að koma á
fót vísi að nútíma iðnaði í
öllum helztu greinum. Þegar
að því kom að taka ákvörðun
um hversu skipuleggja skyldi
þróun atvinnuveganna, varð
sú stefna ofaná að leitast við
að hagnýta mannmergð fjöl-
mennasta ríkis veraldar með
aðferðum sem kallaðar voru
„Stóra stökkið fram á við.“
Sto'naðar voru kommúnur,
framleiðslusamfélög í sveitun-
um, þar sem vinnuafl sem af-
lögu var frá beinum landbún-
aðarstörfum skyldi hagnýtt
við margskonar iðnað með
frumstæðum aðferðum. Reynt
var að takmarka alla einka-
eign sem framast mátti verða.
Ríkjandi hugmynd við þessa
risatilraun var það sem Maó
kallar fjöldastefnu, að gera
fjöldann virkan með pólitískri
hvatningu í stað þess að reiða
sig á sérhæfingu og hagnaðar-
von.
Ekkert skal hér fullyrt um
hvort stora stökkið var íyrir-
fram dæmt til að mistakast,
enda hefur það aðeins fræði-
lega þýðingu; staðreyndin er að
úr því varð afturkippur, hvern
þátt sem flasfengin fram-
kvæmd, skortur á hæfum for-
ustumönnum og uppskeru-
brestur af völdum ills veður-
fars ár eftir ár hafa svo átt í
hvernig fór. Síðast var komið
svo að í sumum héruðum Kína
ríkti hungursneyð.
Á fundi miðstjórnar komm-
únistaflokksins í borginni Lus-
han árið 1959 voru ályktanir
dregnar af hvernig farið hafði.
Horfið var frá starfsaðferðum
stóra stökksins, svo sem stál-
bræðslu í heimagerðum leir-
ofnum, bændum voru gefnar
frjálsari hendur um ræktun á
eigin spýtur og hætt við að
koma kommúnufyrirkomulagi
á atvinnurekstur í borgunum.
Á þessum miðstjórnarfundi
gerðist það að Peng Tehúæ
landvarnaráðherra veittist að
stefnu Maós, ekki aðeins í inn-
anlandsmálum heldur einnig í
utanríkis- og hermálum. Hann
krafðist þess, einkum með
hernaðarlegum rökum, að vax-
andi ágreiningur við sovét-
menn yrði jafnaður. Peng beið
lægri hlut og var vikið úr rík-
isstjórn og flokksstjórn, en
sigurinn yfir honum varð Maó
að kaupa því verði að láta af
hendi embætti forseta ríkis-
ins við Ljú Sjásí og lýsa yfir
að héðan af myndi hann helga
sig flokksmálum.
Margt sem komið hefur fram
í baráttuhita menningarbylt-
ingarinnar bendir til að á þess-
um fundi hafi fyrst gætt að
marki þess klofnings sem nú
er kominn í Ijós.
Næstu árin eftir þennan
fund réðu þeir Ljú og Teng
Hsiaóping mestu um stefnuna
í Kína. í stað áhlaupastefnu
Maó var fylgt varfærnislegri
stefnu smárra skrefa. Veður-
far breyttist til batnaðar, og
þrátt fyrir stórkostlegt efna-
hagstjón þegar sovézkir sér-
fræðingar voru kallaðir heim
frá fjölda hálflokinna verka
tók Kína að þoka fram á við
á ný.
En árangurinn sem Ljú og
Teng náðu er fenginn með að-
ferðum sem Maó og samherj-
ar hans telja svik við bylting-
armálstaðinn og muni leiða til
að upp af starfsgreinum emb-
ættismanna og sérfræðinga
vaxi ný borgarastétt sem taki
völdin í þjóðfélaginu, eins og
þeir segja að þegar hafi átt
sér stað í Sovétríkjunum. Þeirri
þróun á menningarbyltingin að
afstýra.
Atlaga Rauðu varðliðanna
beindist því ekki fyrst og
fremst gegn leifum gömlu
borgarastéttarinnar, sem í
Kína hefur fengið að reka fyr-
irtæki sin áfram í félagi við
ríkið, heldur gegn embættis-
mönnum ríkisins, stjórnendum
fyrirtækja og flokksstarfs-
mönnum. Skotspónninn er for-
ustuhópurinn sem kommún-
istaflokkurinn hefur sjálfur
myndað þau átján ár sem
hann hefur stjórnað Kína.
Enginn vafi er á að leikritið
um Hæ Júí, sem varð tilefni
fyrstu skæranna í menningar-
byltingunni, er dulbúin vörn
fyrir Peng Tehúæ 03 árás á
Maó. Ádeilan á margt í skrif-
um hans er einnig augljós í
mörgum blaðagreinanna sem
birtar voru undir verndar-
væng Peng Sén í Peking. En
ekki nægði að koma honum á
kné. Fullreynt var að Maó gat
ekki ráðið við flokkskerfið sem
þeir Ljú og Teng höfðu komið
upp, og því varð að brjóta það
niður.
Til þess þurfti að hervæða
æskuna, sem alin hefur verið
upp í taumlausri dýrkun á Maó
og er óðfús að veitast gegn
þeim sem forréttinda njóta
í þjóðfélaginu. Bakhjarl
áhlaupasveita unglinganna er
svo herinn undir stjórn Lin
Píaó. Hann samdi Maó-kverið
og gerði það að grundvelli allr-
ar fræðslu í hernum löngu áð-
ur en nokkur varðliði hafði
veifað rauðri bók. Hann varð
staðgengill Maó í stað Ljú, þeg-
ar teningunum var kastað.
44