Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 37

Smári sat í herbergi sínu og loftið þar
inni var þungt, blýþungt eins og hugs-
un hans. Vorið, sem var að rjála við
gluggann, kom honum ekkert við. Hann
sat aðeins og starði fram fyrir sig, starði
á tómatlitað spahettí í potti, þurrt og
ógeðslegt eins og ánamaðkar, sem hafa
gleymzt í dollu úti í sólskini, starði á
mynd af sjálfum sér í opnu vegabréfi.
„Þér eruð óþekkjanlegur þarna“, hafði
maðurinn á lögreglustöðinni sagt, er
Smári lagði fram þriggja ára gamla
stúdentsmynd af sér.
„Komið með aðra.“
Hann leit nú á myndina í vegabréfinu
og sá að þetta var alveg rétt, hann hafði
breytzt. Það var kominn einhver ann-
arlegur glampi í augun, og drættirnir í
kringum munninn vissu næstum lóðrétt
niðrávið. Jafnvel hakan hafði afmynd-
azt. En var það furða? Eitthvað varð und-
an að láta.
í tvö ár eða lengur hafði hann húkt í
þessari leigukytru, nema þá sjaldan hann
fór út og fékk sér matarbita eða rölti yfir
að trönunum, sem þarna voru, og reyndi
að mála. Stundum skipti hann um léreft
á strammanum, en samt var hann alltaf
að mála sömu myndina, raða saman
hringjum og þrihyrningum svo að úr
varð fáránlegur einkaheimur, tilfinn-
ingasljór, blóðlaus. Um nætur fleygði
hann sér á dívanræksni og reyndi að
sofna. En oft hafði honum ekki komið
dúr á auga, er dagur tók að skíma.
Óljóst vissi hann, hvenær þessi víta-
hringur hafði byrjað að dragast um
hann. Það var sunnudagsmorgun fyrir
tæpum þremur árum. Hann vaknaði við
að dyrnar opnuðust, og þegar hann leit
upp fyrir sængina, sá hann föður sinn
standa við rúmgaflinn. í andliti hans
var fyrirboði illra tíðinda, svipurinn
harður og næstum ásakandi. Hann sagði
ekki neitt í fyrstu, en svo tóku varir hans
að titra eins og jarðskorpa, sem er að
springa undan ægilegum þrýstingi.
„Bróðir þinn,“ sagði hann, „bróðir
þinn dó í nótt.“
Dó í nótt? Dó . . . hvað þýddi þetta
orð?
„Hann fór út með trollinu," hélt fað-
ir hans áfram.
. . . Út með trollinu? Dó í nótt, nótt,
nótt . . .
Hvað meinti mannandskotinn að
standa þarna eins og glópur og segja
þetta? Bubbi dáinn. Út með trollinu?
Klæðaskápshurð stóð opin, föt héngu á
herðatrjám. Veggir hrundu, hlóðust upp
á ný og hrundu. Fötin urðu að aftöku-
sveit. „Gráttu," sagði svipurinn á föð-
ur hans. „Gráttu," sagði aftökusveitin.
Út með trollinu? . . . Grenjandi sjávar-
löður, fimm strekktir fingur. Hjálp . . .
HJÁLP! Reyndu að gráta. Sýndu föður
þínum, að þú berir ærlegar tilfinningar
í brjósti. Gráttu . . . GRÁTTU! En svo
lokuðust dyrnar og hann var einn eftir.
Nákaldur titringur hljóp um hársvörð-
inn og geirvörturnar urðu sárar. Minn-
ingarnar ruddust að honum. Þeir bræð-
urnir höfðu verið svo einstaklega sam-
rýmdir. Fundið góðan drullupoll og sull-
að í honum dag eftir dag. Gómað dúfur
niður við tjörn. Elt stelpur á skautum,
hrint þeim og dottið ofan á þær, óvart.
Eða haustið, sem þeir lögðust í glæpa-
mennsku, stálu eggjum frá kaupmann-
inum á horninu, hentu þeim í stein-
vegg og veggurinn varð eins og heilt
sólkerfi. Seinna fengu þeir sér spýtu með
nagla á endanum, teygðu hana inn fyrir
búðarborð og hnupluðu vindlapakka.
Vindlana reyktu þeir oní skurði, ældu og
héldu að guð hefði séð til þeirra. Um
tíma voru þeir sannfærðir um, að væri
trúin nógu sterk, gætu þeir flogið. Þessi
kenning var reynd ofan af skúrþaki, með
heldur sársaukafullum árangri. Seinna
lásu þeir sömu bækur og skeggræddu
þær langt fram á nætur. Um eitt skeið
voru þeir alvitrir, en það bráði af þeim
eins og hver annar sótthiti. Já, svona
hafði þetta verið, en samt gat hann ekki
grátið. Augun voru eins og tvö botn-
frosin dý, hörð og köld.
Ærandi tillitssöm skref og lágværar
raddir bárust til hans. Á augabragði
hafði andrúmsloftið í þessu gamla timb-
urhúsi gjörbreytzt. Samúðarfullar
frænkur komu blaðskellandi og þeim
fylgdi andstyggileg kaffilykt. Ein þeirra
strauk honum um hárið, en tók síðan
hughreystandi í hönd hans. Að segja
að þær væru hamingjusamar á þessum
degi, var kannski of djúpt í árinni tekið.
En sorgin virtist búa yfir töframætti, og
um stund hófust þær úr nafnlausri
eymdinni upp á hátíðlegra plan.
Þrjú ár, brot úr eilífð eða eilífðin sjálf,
og nú sat hann þarna, hugsunin kald-
deyfð, en fyrir brjóstinu líkt og stein-
hnullungur, vonleysi, örvilnun. En svo
varð honum hugsað til norska olíuskips-
ins, sem beið hans í höfninni og myndi
í morgunsárið flytja hann á brott úr
þessum bæ, á brott í önnur lönd, og við
það lyftist heldur á honum brúnin. Hann
hlakkaði til þeirrar stundar, er hafið
gleypti síðasta hnjúk þessa útskers, þess-
arar sögueyju, sem náttúran virtist hafa
dritað niður hér úti í miðju Atlantshafi,
fyrir einskæra slysni. Það var raunar
eina von hans, að minningarnar líktust
hverjum öðrum hlut, sem hægt væri að
skilja við sig eins og skítuga sokka í
plastpoka.
Hann leit nú á málverkið, sem var á
trönunum, og það pirraði hann. Með
erfiðismunum stóð hann upp og gekk
yfir að því. Svo setti hann sig í stelling-
ar, lét vinstri löpp fram fyrir þá hægri
og miðaði vandlega á einn hringinn.
Hrrrr.......tu. Stórkostlegt, hugsaði
hann, einstök dirfska. Golgrænn hráki á
svörtum grunni. Honum var fróun í
þessari vitleysu, fannst að um leið og
hann skyrpti á myndina, væri hann að
skyrpa á sitt eigið afskræmda líf, eins og
það hafði verið undanfarin þrjú ár. Já,
að hugsa sér, þrjú ár, þriggja ára sjálf-
dæmt fangelsi, lokaður inni í kletti, ekki
Ijósskíma, engin hljóð. Dauður án þess
að vera lík. Hugsunin eins og járnbraut-
arlest á leið gegnum myrk jarðgöng. Um-
heimurinn ekki til. Ungir menn langt
að heiman, að skjóta og stinga í blá-
ókunnugt fólk. Hvað kom honum það
við? Kennedy myrtur. Snerti hann ekki.
Gömul, lasburða kona hrasar á svell-
bunka rétt við nefið á honum og er flutt
á brott í sjúkrabíl. Það hefði alveg eins
getað verið á annarri plánetu. Lítið barn
festist í hurð á strætisvagni og dregst
fimmtíu metra eftir götunni. Hvað með
það? Hann hafði dregið sig inn í skel,
búið sér nýja veröld, veröld afskiptaleys-
isins. Þar var hvorki dagur né nótt. List
hans endurspeglaði þessa veröld. Fólk og
hús látin víkja. Engar skoðanir, aðeins
litir og form.
„Krafa tímans,“ sagði hann við sjálf-
an sig. Innst inni vissi hann þó, að það
var blekking ein. En hvað, því var að
bollaleggja um þetta allt saman núna?
Hann var hvort eð er að fara í burtu
og myndi aldrei snúa heim aftur, aldrei
framar mála.
Hann sótti nú sjópoka inn í skáp, ætl-
aði að vera búinn að láta niður það
37