Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 49

leysti skapandi krafta þjóðarinnar úr læðingi með því að setja í
stjórnarsæti allmarga kreddulausa „teknckrata.“
Þorp einsog Almendralejo vitna sífellt um hinn gamla Spán.
Þennan Spán er einmitt að finna inni í landi, og einkum er
hann áberandi í fornlegri akuryrkju, sem enn er með hálfgerðu
lénsskipulagi. í Almendralejo eru flestir karlmenn landbúnaðar-
verkamenn, og líf kvennanna lýtur miðaldalögmálum og sið-
ferðilegum fordómum, sem samræmast afturhaldsfyllstu ka-
þólsku. En fáeinum kílómetrum norðar má finna Badajós-áætl-
unina, áveituframkvæmdir sem á fáum árum hafa breytt ófrjóu
landi í nýtízka fagurgræna akra. Badajós-áætlunin er einmitt
gott dæmi þess sem unnt er að gera til að bæta ástandið í
landbúnaðarhéröðum, þar sem enn vinna 35% hinna 32 milljóna
Spánverja.
Samtímis verður fólksfækkun í Almendralejo og öðrum sár-
fátækum þorpum. Tugir þúsunda landbúnaðarverkamanna hafa
flúið frá mannskemmandi kjörum, sem þeir hafa búið við um
aldir, til þess að leita sér betri lífsafkomu í stórborgunum. í
mörgum héröðum er aðeins aldrað fólk eftir — aldrað fólk og
presturinn og ríkislögreglustjórinn. Hið arfgenga viðhorf, „gleði-
bros ef á móti blæs,“ er horfið. Orð huggunarinnar um „guð-
dómlega reglu heimsins" heyrist æ sjaldnar frá prédikunar-
stólunum.
Stórborgirnar blása sundur, Madrid ein t. d. með 100.000 inn-
flytjendur á ári. í höfuðborginni eru nú 2,4 milljónir íbúa, í
Barcelona 1,7 milljónir, og 18 borgir aðrar hafa fleiri en 100.000
íbúa. Ríkisstjórnin hefur gert virðingarverða tilraun til að mæta
skyndilegum húsnæðisskorti og hefur á síðustu tveimur árum
látið reisa rúmlega hálfa milljón íbúða (miðað við fólksfjölda
er það næsthæsta nýbyggingaprósenta í heimi).
Mikill fjöldi Spánverja hefur leitað atvinnu erlendis, fyrst og
fremst í Frakklandi og Vestur-Þýzkalandi. Nú er talið að þeir
sem erlendis vinna séu um ein milljón, en það er táknrænt fyrir
það stig, sem þróunin heimafyrir hefur þó náð, að tala út-
flytjenda á vinnumarkaði er nú í ár að byrja að lækka.
Á norðurevrópskan mælikvarða eru meðallífskjör Spánverja
varla eftirsóknarverð. Þó hafa síðustu framfaraáætlanir ríkis-
stjórnarinnar bætt lífskjörin verulega. Fræðslukerfið á barna-
skólastigi, sem fyrir fám árum var talið rétt á borð við Borneo
eða Tyrkland í skýrslum Sameinuðu þjóðanna, er nú að verða
einna skást á Miðjarðarhafssvæðinu. Barnadauði hefur minnkað
um helming og sífellt geta fleiri látið eftir sér að borða minna
af brauði og kartöflum, meira af paella og gazpacho. Á tíu árum
hefur meðalaldur hækkað um sjö og hálft ár og hinir ungu
„Síóasti útflytjandinn": — Jœja, i þessu þorpi hefur vandamál spœnskra
sveita að minnstakosti verið leyst. — „ABC“ i Madrid.
Formentor-ströndin á Majorka.
Spánverjar, sem kvaddir eru til herþjónustu, hafa bætt einum
tveim sentímetrum við líkamshæð fyrri ára.
Efnahagsþróunin hefur verið furðuleg. Stórar nýtízkar verk-
smiðjur rísa, þar sem fyrr sást varla bregða fyrir fjárhirði með
hjörð sína. Þriðja stærsta nýbyggingaáætlun í virkjanagerð í
heiminum hefur gert kleifa iðnvæðingu, þar sem nú rísa skipa-
smíðastöðvar, bílasmiðjur og rafeindaverksmiðjur. Hafin er
bygging þýðingarmikillar kj arnorkustöðvar við Barcelona, og
það er glöggt dæmi þess, að nýr Spánn er að rísa þar sem áður
var Afríka Pýreneaskagans.
í allri þessari framþróun hefur ferðamannastraumurinn að
sjálfsögðu haft ómetanlegt gildi. í fyrsta lagi hefur hinn
mikli fjöldi erlendra ferðamanna — síðasta ár var hann meiri
en nokkru sinni fyrr — þýtt það, að röskur milljarður dala
hefur streymt inná spænskan peningamarkað — og þar að auki
í erlendum gjaldeyri — og í öðru lagi hefur dvöl útlendinga í
landinu haft áhrif í þá átt að brjóta niður hundgamlar hefðir,
sem oft og tíðum hafa haft miður góð áhrif.
Þessi þróun hefur ekki endilega í för með sér, að Spánverjar
verði hamingjusamari við að fá tækifæri til að lifa við þau skil-
yrði sem betur samræmast nútímanum. Hún þýðir einfaldlega að
hver einstaklingur fær nú tækifæri til að velja — velja milli
mismunandi atvinnugreina, velja milli þess að sitja um kyrrt
að búi sínu eða flytja til annarra staða, velja milli hins gamla
þjóðfélagsanda og annars nýrra, einstaklingsbundnara.
Hinir nýju tímar hafa ekki firrt Spán vandamálum. Enn er
ósvarað mörgum og stórum spurningum, ekki sízt pólitískum.
En kyrrstaðan hefur breytzt í hreyfingu.
Spænski heimspekingurinn Ortega y Gasset lýsti landi sínu
svo, að það væri „rykský sem sat eftir í loftinu, er stór þjóð
þeysti eftir þjóðvegi sögunnar.“
Ef til vill getur útlendingur, sem reynir að skilja Spán og
Spánverja, sannfærzt um að þjóðin sé ógagnsætt rykský. En
þó er jafnvíst, að skilgreiningin á ekki lengur við Spán. Því að
stór þjóð þeysir á ný. Þýð.: HP
49