Samvinnan - 01.12.1967, Side 29

frystistöðvar muni breyta
vinnsluaðferðum sínum í
samræmi við það.
Helztu kostir við umrædda
endurfrystingu eru þessir: Að
jafnaði jöfn vinnsla heila
vinnudaga, gott hráefni, góð
nýting, möguleikar fyrir lengri
starfstíma á ári hverju, og síð-
ast en ekki sízt mundi einnig
skapast möguleikar víða hér
úti á landsbyggðinni til að not-
færa sér slíkt hráefni, því auð-
velt væri að geyma og flytja
það á milli staða.
Að öllu þessu athuguðu verð-
ur naumast hægt að komast
hjá því að kaupa hingað til
lands vélasamstæðu til upp-
þíðinga og reyna hana um
nokkurn tíma með góðu hrá-
efni, sem síðan yrði sent full-
unnið til okkar helztu við-
skiptalanda með hraðfrystan
fisk. Ef að þessu verður unn-
ið ötullega og sérfróðir menn
látnir fylgjast vel með fram-
förum annarra þjóða, þá leik-
ur naumast nokkur vafi á þvi,
að það muni færa fiskiðnaði
okkar hagnað í rekstri og stór-
bæta alla fjárhagsafkomu.
Guðmundur Jörundsson
DR. MAGNÚS Z.
SIGURÐSSON:
STÖÐNUN —
FRAMFARIR.
FISKIÐNAÐUR OG
MARKAÐSMÁLÁ
KROSSGÖTUM
Á undanförnum árum hafa
orðið víðtækar breytingar í
viðskiptaheiminum og raunar
líka á flestum öðrum sviðum
mannlegs lífs.
Svo miklar hafa þessar
breytingar verið, að segja má,
að nýr heimur hafi skapazt
tæknilega og efnahagslega.
Framleiðsla og heimsviðskipti
hafa margfaldazt, fjöldi nýrra
vörutegunda hefur komið fram
og heilar atvinnugreinar hafa
orðið til. Fjölbreytni í vöru-
framboði hefur stóraukizt,
tækni við framleiðslu og dreif-
ingu á vörum og þjónustu hef-
ur fleygt fram. Frelsi í alþjóða-
viðskiptum hefur aukizt veru-
lega. Fjölda þjóðlegra og al-
þjóðlegra stofnana hefur ver-
ið komið á fót til að annast
um jafnvægi og framfarir í
einstökum löndum og í al-
þjóðaviðskiptum.
Til að tryggja aðstöðu sína
í alþjóðlegri samkeppni er
hverju landi nauðsynlegt að
fylgjast vel með í þessari þró-
un. Lönd, sem ekki fylgjast
með, dragast aftur úr og
staðna, efnahagur þeirra
versnar hlutfallslega og þau
vakna við það einn góðan veð-
urdag, að þau hafa misst af
strætisvagninum! Lágmarks-
krafan er að fylgjast með
hinni almennu þróun. Helzt
þarf að reyna að vera í broddi
fylkingar og á vissum sviðum
á undan keppinautunum.
Matvælaiðnaður og dreifing
matvæla eru eitt þeirra sviða
efnahagslífsins, sem hafa tek-
ið víðtækum breytingum. Þetta
á ekki hvað sízt við einmitt um
fiskiðnað og dreifingu mat-
væla úr fiski. Það á alveg sér-
staklega við um hraðfryst mat-
væli úr fiski og öðrum sjávar-
dýrum. Undanfarin ár hafa
komið á markaðinn í hinum
þróuðu löndum fjölmargar
nýjar tegundir matvæla, sem
eru unnar úr fiski. Aðallega er
um að ræða að vinna fiskinn
meira en áður, vanda mun
meira til umbúða og útlits,
gera hann eftirsóknarverðari
til kaups og mæta kröfum nú-
tímaheimila um sparnað á
vinnu og fyrirhöfn við mat-
reiðslu. Þá eru nú nýtt ýmis
verðmikil sjávardýr, m. a.
margskonar tegundir skeldýra,
sem áður voru ekki talin verzl-
unarvara.
Sölutækni hefur fleygt fram,
og sem fullkomnust þjónusta
við neytendur er nú talin sjálf-
sagður liður í dreifingu. í
hinni hörðu samkeppni nú-
tímaviðskipta er nauðsynlegt
að notfæra sér margþætt
skipulag í sölustarfsemi, skipu-
lag sem gerir mögulegt að
fylgjast vel með nýjungum og
bregðast fljótt við breytingum,
skipulag sem fylgir framtaks-
samri sölutækni. Neytandinn
er sá sem ræður markaðnum —
ekki framleiðandinn!
Við uppbyggingu hinna stóru
markaðsbandalaga í Evrópu,
Efnahagsbandalagsins (EBE)
og Fríverzlunarsvæðisins
(EFTA), undanfarin ár hafa
skapazt alveg ný viðhorf í
milliríkjaviðskiptum Evrópu.
Ný aðstaða hefur skapazt, ekki
aðeins fyrir þau lönd, sem eiga
aðild að þessum bandalögum
hvoru fyrir sig. Ný aðstaða hef-
ur líka skapazt fyrir þau lönd,
sem standa utan við þessi
bandalög.
En höfum við íslendingar þá
verið með í þessum öru fram-
förum og hinni auknu fjöl-
breytni í framleiðslu matvæla
úr fiski? Þessari spurningu
verðum við því miður að svara
neitandi. Undanfarin 10—15
ár höfum við ekki sent á er-
lenda markaði neinar nýjar
vörur úr t. d. frystum fiski,
framleiddar á íslandi. Hér er
um stöðnun að ræða. Orsakir
þessarar stöðnunar eru ýmsar,
m. a. mjög tilfinnanlegur fjár-
magnsskortur íslenzkra fram-
leiðenda, ríkjandi skipulag á
útflutningnum og skortur á
nægilegri upplýsingarstarf-
semi.
Samhliða þessari stöðnun
hvað snertir fjölbreytni og
meiri fullvinnslu í framleiðslu
hefur farið stöðnun í markaðs-
málunum. Undanfarin mörg ár
höfum við íslendingar ekki
unnið neina nýja markaði fyrir
hefðbundnar útflutningsvörur
okkar — og auðvitað enga
markaði fyrir nýjar vöruteg-
undir, svo teljandi sé, þar sem
um slíkar vörur hefur naum-
ast verið að ræða.
Þetta er hvorttveggja hættu-
leg þróun þjóð, sem er svo
mjög háð útflutningi eins og
við erum, íslendingar.
Til fróðleiks skulu hér nefnd-
ar tölur um veltu í utanríkis-
verzlun (útflutningur og inn-
flutningur samtals) á hvern
íbúa í nokkrum löndum árið
1965:
ísland .......... Kr. 60.000
Belgía—Luxemburg — 56.000
Ilolland .......... — 49.000
Sviss ............. — 49.000
Svíþjóð — 47.000
Danmörk — 45.000
Noregur............ — 42.000
Vestur-Þýzkaland . — 26.000
England............ — 23.000
Bandaríki Norður-
Ameríku ........ — 11.000
Undanfarin ár, þar til um
mitt s.l. ár, voru markaðir hag-
stæðir fyrir íslenzkar útflutn-
ingsvörur almennt. Eftir-
spurn var sæmileg og verðlag
fremur hagstætt. Óðaverðbólg-
an innanlands var þó svo mik-
il, að sumar helztu framleiðslu-
greinarnar voru reknar með
stórfelldu tapi. Það er önnur
saga, sem ekki verður farið út
í hér. En einmitt á tímum hag-
stæðra markaða ber að leita
nýrra markaða eða skapa þá
og byggja upp. Slíkt er margra
ára starf, sem kostar mikið fé
og mikla vinnu sérfróðra
manna.
Hvað snertir markaðsbanda-
lögin í Evrópu, þá verður
varla um það deilt, að okkur
er brýn nauðsyn að fá notið
jafnréttisaðstöðu á þessum
mörkuðum miðað við keppi-
nauta okkar.
Það verður að teljast mikið
tjón fyrir íslenzkt efnahags-
líf, að við skyldum ekki fyrir
nokkrum árum þegar hafa
gerzt aðilar að EFTA, enda er-
um við nú óðum að tapa í
hendur keppinautanna þýðing-
armiklum og hefðbundnum
mörkuðum. Úr því sem komið
er, ætti þetta mál í aðalatrið-
um ekki að þurfa langrar at-
hugunar við frá okkar hendi,
svo augljóst er að við megum
ekki einangrast.
Eins og kunnugt er hafa
ýmis EFTA-ríki sótt um upp-
töku í EBE, þ. á. m. England.
Þótt forseti Frakklands kunni
að geta tafið þessa þróun mála
eitthvað, getur hann ekki
breytt henni. Allt bendir til
þess, að að baki þessarar þró-
unar séu að verki sterkari öfl,
efnahagsleg og stjórnmálaleg,
en svo, að nokkur aðili fái
stöðvað hana. Þegar EFTA og
EBE hafa verið sameinuð í eitt
markaðssvæði, verður þar um
að ræða markað með um 300
milljónum neytenda, stærsta
markað veraldar. Um 3/5 hlut-
ar af útflutningi okkar hafa
undanfarin ár verið seldir til
þessara landa.
Að sjálfsögðu verðum við að
vera með í þessari þróun með
því að vera aðilar á einhvern
hátt að þessum stóra mark-
aði. Jafnframt eru nokkur at-
riði í sambandi við aðild að
EBE, sem við þurfum að gæta
sérstaklega.
Óbeint mundi aðild okkar
að þessum bandalögum auð-
velda lausn ýmissa vandamála
innanlands varðandi verðlag,
tolla o. fl. Skilyrði mundu skap-
ast fyrir ýmiskonar nýjum
viðskiptum.
í þessu sambandi má ekki
einblína á hagsmuni útflutn-
ingsins. Fyrir íslenzkan iðnað
er það lífsnauðsyn að geta flutt
út framleiðslu sína, þar sem
íslenzkur markaður er svo lít-
ill, að fjöldaframleiðslu verð-
ur ekki komið við, sé miðað
við sölu innanlands eingöngu.
Fyrir almenna þróun efna-
hagsmála, fyrir tækni og vís-
indi hér á landi er nauðsyn-
legt fyrir okkur að vera með í
þessum markaðsheildum.
Við megum ekki láta þröng-
sýni og gamla hleypidóma ráða
stefnunni í þessum málum.
Við erum háðari útflutningi en
nokkur önnur þjóð. Við meg-
um þessvegna ekki undir
nokkrum kringumstæðum ein-
angrast frá mörkuðunum. Við
verðum að horfa fram á leið
29