Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 58

Bréf frá bandarískum
vísindamanni:
GEULEG
GRÓflUR-
EYfllNG
fl ÍSLANDI
Á liðnu sumri gisti ísland
kunnur bandarískur vísinda-
maður, dr. George M. Van
Dyne, prófessor við háskól-
ann í Fort Collins i Colorado.
Kom hann til landsins á veg-
um Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins, en för hans
var kostuð af fé sem vísinda-
deild Atlantshafsbandalags-
ins veitti í fyrravetur til
rannsókna á íslenzkum beiti-
löndum. Dr. Van Dyne ferð-
aðist um ísland í tvœr vikur,
bœði hálendið og láglendið,
í því skyni að kynna sér með-
ferð landsins, og þá einkan-
lega beitilanda og áhrif beit-
ar á þau. Þau atriði sem
prófessorinn kynnti sér sér-
staklega hérlendis voru: 1)
Kortlagning gróðurs á af-
réttum, sem unnið er að i
þeim tilgangi að ákveða beit-
arþol þeirra. 2) Rannsóknir
á beitargœðum íslenzkra út-
hagaplantna. 3) Rannsóknir
á áhrifum áburðar, sáningar,
lyfja og friðunar á gróður-
far. 4) Rannsóknir á gróður-
og jarCvegseyðin~u og að-
gerðir til að koma i veg fyrir
hana.
Þegar SAMVINNAN var að
leita fyrir sér um efni hjá
Rannsóknaráði ríkisins,
frétti hún af bréfi sem dr.
Van Dyne hafði skrifað
Steingrimi Hermannssyni og
fékk góðfúslegt leyfi hans til
að birta það í íslenzkri þýð-
ingu, þar sem efni þess á er-
indi við íslendinga almennt.
Fer bréfið hér á eftir:
Eftir heimsókn mina til ís-
lands hef ég verið að rifja upp
og hugleiða það, sem ég sá þar
og heyrði. Vegna stöðu þinnar
við Rannsóknaráð ríkisins og
vegna áhuga þíns á vísindaleg-
um vandamálum, langar mig
til að skýra þér i stuttu máli frá
því, hverjar niðurstöður þeirra
hugleiðinga eru.
Ég dvaldist ekki lengi á ís-
landi og hafði því takmarkað-
an tíma til að kynna mér
vandamál íslendinga og nátt-
úruauðæfi landsins. Tvær vik-
ur eru of stuttur tími til að
ferðast um landið og kynna sér
málin til hlítar.
Hin geysilega gróður- og
jarðvegseyðing á íslandi kom
mér mjög á óvart. Ég hafði að
vísu heyrt um þetta, en mér
hafði ekki dottið í hug, að
vandamálið væri eins alvarlegt
og raun ber vitni. Ég hef áður
unnið í Alaska og í hálendi
Klettafjalla í Bandaríkjunum
og hafði því nokkra hugmynd
um, hvernig gróðri íslands væri
háttað, áður en ég kom þangað.
Mér virðist gróðureyðingin
fara sívaxandi, og stöðvun
hennar ætti að vera áhugamál
íslenzku þjóðarinnar allrar, en
ekki aðeins þeirra, sem nytja
gróður landsins.
Gróðurskilyrði eru óhagstæð
á hálendinu og sá gróður, sem
þar hefur þróazt, var í jafnvægi
við þessi skilyrði; þessu jafn-
vægi er hins vegar auðvelt að
raska. Mér skilst að gróður á
íslandi hafi upphaflega þróazt
án þess að vera bitinn að
nokkru ráði af búfé eða öðrum
grasbítum. Innflutningur bú-
fjár til landsins og stöðugt vax-
andi fjöldi þess í landinu virð-
ist mér vera ein af meginorsök-
unum fyrir hinni hröðu gróð-
ureyðingu, sem ísland nútím-
ans á við að etja. Á ferðalagi
mínu þvert yfir hálendið sá ég
geysivíðáttumikil svæði, sem
sýnilega hafa verið gróin áður,
en eru nú algerlega gróðurlaus.
En ég sá einnig greinileg merki
um vaxandi uppblástur sums
staðar á gróðurlendum á lág-
lendi. Ef fjöldi búfjár verður
ekki í samræmi við beitarþol
landsins og ekki verður dregið
úr beitarþunganum víða, mun
gróðurinn bíða það mikið tjón,
að uppblástur mun hefjast á
nýjum svæðum. Það, sem
þannig skemmist á stuttum
tíma, getur tekið náttúruna
margar aldir að bæta, svo erfið
gróðurskilyrði sem ísland hefur
upp á að bjóða.
Ég geri mér ljóst, að auðveld-
ara er að benda á þessi vanda-
mál en gefa ráð um lausn
þeirra. Eitt af aðalvandamál-
unum er, hvað gera á við búféð,
ef draga verður úr beitarþung-
anum á ýmsum svæðum. Að
mínu áliti ætti að flýta eins
og mögulegt er rannsóknum á
beitarþoli beitilandanna í þeim
tilgangi að ákvarða, hve mikla
beit þau þola, og hvernig þau
verða bezt nýtt. Gróðurrann-
sóknir þær og kortagerð, sem
unnið hefur verið að við Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins
undanfarin ár, munu veita
mikilvæg svör við spurningum
að þessu lútandi. En þótt vel
sé unnið að þessum rannsókn-
um og þeim miði vel áfram, á
mikil gróðureyðing eftir að eiga
sér stað, áður en þeim er að
fullu lokið. Niðurstöður rann-
sóknanna verða ómetanleg
hjálpargögn við framtíðaráætl-
anir varðandi hagnýtingu og
meðferð beitilandanna. Mér
virðist almennt að hagnýta
ætti betur en nú er gert niður-
stöður ýmissa þeirra rann-
sókna, sem unnið er að á ís-
landi. Þessvegna ætti að stuðla
að því að niðurstöðurnar séu
birtar sem fyrst, en liggi ekki
ófrágengnar og ónotaðar i
langan tíma. Með því móti ná
rannsóknirnar ekki tilgangi
sínum.
Víða á hálendinu þarf greini-
lega að draga verulega úr beit-
arþunganum á næstu árum, og
í þeim tilgangi verður að stór-
bæta beitilöndin á láglendi.
Verði það ekki gert, getur
aukning á fjölda búfjár á
landinu leitt til stórfelldrar
jarðvegs- og gróðureyðingar
þar.
ísland virðist vera vel fallið
til framleiðslu nautakjöts af
holdanautum, enda er full
nauðsyn á að auka fjölbreytni
landbúnaðarframleiðslu í land-
inu. Að vísu þarf að leysa mörg
vandamál, áður en af þessu
getur orðið. Meðal annars má
nefna að hefja þarf framleiðslu
innlends fóðurs til fitunar
slíkra gripa og innflutning
sæðis eða gripa af holdanauta-
kynjum til blöndunar við ís-
lenzka nautgripastofninn. —
Lítill vafi er á því, að slíkt
nautakjöt myndi verða vinsæl
og eftirsótt vara á meðal ís-
lendinga. Að auki mætti auð-
veldlega beita holdanautum á
gróðurlendi, sem eru lítt eða
ekki nýtt af sauðfé, og myndi
þetta þannig stuðla að jafnari
og betri nýtingu landsins.
Það virðist augljóst, að ís-
land er að verða mikið ferða-
mannaland, enda hefur landið
upp á margt að bjóða í þeim
efnum. Fegurð landsins er
mikil og sérstæð. Hins vegar sá
ég þess mörg dæmi, að um-
gengni ferðamanna á fögrum
og sérstæðum stöðum er ekki
sem skyldi. Sem dæmi má
58