Samvinnan - 01.12.1968, Blaðsíða 30

vinnuhugsjónin er með þessum
hætti tengd hugmyndinni um
skilning þjóða á milli, þá
höfði hún sterklega til unga
fólksins og yfirleitt til félags-
lega vakandi kvenna og karla
í öllum aldursflokkum og
starfsstéttum. Ekki er til mik-
ilvægara verkefni en það að
vinna að friði og skilningi milli
þjóða. Og gleðilegt er að Al-
þjóðasamvinnusambandið lítur
á það sem eitt af höfuðverk-
efnum sínum.
Kommúnistaríkin í Austur-
Evrópu eru þátttakar í Al-
þjóðasamvinnusambandinu. Er
það eitt meðal örfárra alþjóða-
samtaka sem hafa getað sam-
einað Austur og Vestur skipu-
lagslega séð. Við verðum að
mega trúa því, að samvinnu-
hreyfingin hafi með þessu
móti getað lagt fram verðmæt-
an skerf til þeirrar pólitísku
slökunar sem smátt og smátt
hefur átt sér stað í Evrópu.
Spennan og viðsjárnar milli
hins snauða og hins auðuga
heims eru annars eðlis, en eru
vissulega alvarlegt mál. Einn-
ig í þessum átökum hefur sam-
vinnuhreyfingin tekið virkan
og jákvæðan þátt. Norrænir
samvinnumenn reka meðal
Krister Wickman:
Það dregur nokkuð úr þeirri
gleði og þeim heiðri, sem ég
finn til af því að fá að tala á
aðalfundi KF í ár, að hið mik-
ilvæga efni, sem fundarstjórn-
in úthlutaði mér, „Svíþjóð,
Norðurlönd og umheimurinn",
tekur yfir — jafnvel þótt við
það sé bætt undirtitlinum „al-
þjóðleg markaðsmál" — mun
víðtækara svið en svo, að fjalla
megi um það til nokkurrar
hlítar í einum fyrirlestri. Þar
að auki hafa, síðan efnið var
ákveðið, gerzt atburðir, sem
óneitanlega yfirskyggja mark-
aðsmálin. Ég er þess vegna
settur í þá aðstöðu, að mér er
ókleift annað en að gera ein-
ungis nokkrar athugasemdir.
Þessar athugasemdir eru fram-
lag til umræðna, en ekki nein
ákveðin svör við nokkrum
annars viðamikið hjálparstarf
á vegum samvinnufélaga i
Kenýa. Hinir mörgu norrænu
ráðgjafar sem starfa í Kenýa
geta skýrt frá þeim óskaplegu
verkefnum sem menn standa
andspænis í landi sem er að
reisa þjóðfélag sitt á alnýjum
grunni. Það er fyrst og fremst
vandamál menntunar og þjálf-
unar, bæði þeirra sem vinna
sín daglegu störf hjá sam-
vinnufélögunum og þeirra sem
eru trúnaðarmenn í kaupfé-
lögunum. Trúnaðarmennirnir
verða meðal annars að læra
jafnsjálfsagðan hlut að okkar
áliti og þann að geta tekið á-
kvarðanir sem þeir verða að
taka í krafti trúnaðarstarfa
sinna.
En það verkefni sem til
lengdar er kannski mikilvæg-
ast er að kenna hinum al-
mennu borgurum, konum og
körlum, að lesa og skrifa. Einn-
ig á þessum vettvangi leggur
norræn samvinnustefna sig
fram með sameiginlegum skóla
í Tanzaníu. Allt er þetta raun-
hæfur þegnskapur og friðar-
starf í samræmi við það bezta
í samvinnuhugsjóninni.
Einar Gerhardsen.
Krister Wickman.
spurningum. Leyfið mér einnig
að minna á þá reynslu, sem ég
held að allir geti borið vitni
um, og sem við verðum að hafa
í huga þegar við ræðum um
framtíðina — að ekkert er í
sjálfu sér óstöðugra en tilraun-
ir til að segja fyrir um ókom-
inn tíma.
Við höfum ekki aðeins orðið
vitni að snöggum umskiptum
á eftirstríðsárunum, heldur
höfum við einnig komizt að
raun um, hve erfitt getur verið
að draga réttar ályktanir af
slíkum umskiptum. Hversu
margir stjórnmálamenn í
fremsta flokki lifa ekki enn í
hinum einfalda Austur-Vest-
ur - blekkingarhugsunarhætti
fyrsta eftirstríðsáratugsins, í
kalda stríðinu milli hins svo-
nefnda frjálsa heims og hins
kommúníska. Og þó hafa síð-
an, á minna en einum áratug,
átt sér stað breytingar, sem
gjörbreyta myndinni. Önnur
blökkin hefur rifnað, í hinni
brestur í samskeytunum, og
„þriðji heimurinn" eins og við
nefnum hann í óeiginlegri
merkingu hefur stigið fram og
leikur nú áberandi og ótvírætt
hlutverk á alþjóðasviðinu.
Jafnframt því taka aðalleik-
endurnir sjálfir greinilegum
breytingum. Við getum ekki
enn gert okkur fulla grein fyrir
öllu því, sem hefur gerzt og
er að gerast í Kína, Sovétríkj-
unum, Austur-Evrópu, Frakk-
landi, Bandaríkjunum og á
mörgum öðrum stöðum. Það
eina sem við getum verið viss
um er, að við erum óðfluga að
færast burt frá gömlu tveggja-
póla heimsmyndinni. Undan-
hald kalda stríðsins og þeirra
aðstæðna, sem einkenndu
sjötta áratug aldarinnar, hef-
ur skapað gjörbreyttar aðstæð-
ur á fjöldamörgum sviðum. Af-
leiðingar þessa hafa á síðustu
árum komið síbetur í Ijós.
Breytingastormurinn sækir í
sig veðrið, og hann varðar
bæði ástandið innan einstakra
bjóða og sambandið á milli
þeirra.
Ef við takmörkum sjónarsvið
okkar við Evrópumarkaðinn.
tökum við enn eftir því, hvað
aðstæðurnar breytast skjótt,
Efnahagslegt sjálfstæði var
lengi fyrst og fremst spurning-
in um frelsi frá tollum og öðr-
um verzlunartakmörkunum.
Innan EFTA náðum við toll-
frelsi 1. janúar 1967, og innan
Efnahagsbandalagsins ná beir
bví eftir tvær vikur. Vita-
skuld er stefnt að áframhald-
andi sameiningarþróun innan
beggja markaðsbandalaganna,
ekki bó sízt innan Efnahags-
bandalagsins, þar sem tak-
markið er einmitt efnahagsleg
eining. En þróunin hefur þó
borið okkur langt burt frá
bæði Rómarsamningnum og
EFTA-samkomulaginu. Það er
ekki einungis, að bæði banda-
lögin geri sér nú ljóst, að hvort
um sig eru þau of smá, og því
kalla markaðsvandamál Evr-
ópu á snara úrlausn. Hvorki
EBE- né EFTA-samkomulagið
gera ráð fyrir hinni tæknilegu
þróun, sem síðasta áratuginn
hefur gjörbreytt samkeppnis-
aðstæðum, aðstöðu atvinnu-
greina og þróun fyrirtækja á
mikilvægum sviðum efnahags-
lífs iðnaðarlandanna. Opinber
aðstoð við iðnþróunarstarf og
tæknilegt og iðnpólitískt sam-
starf hefur lent á oddinum þar
sem um er að ræða að halda
áfram hinni evrópsku samein-
ingu og bregðast við „aðdrátt-
arafli Ameriku.“
Franska kreppan opnar ekki
dyr Efnahagsbandalagsins
En hverjar eru þá horfurnar
á því að innan skamms tíma
verði náð fram til lausnar á
markaðsvandamálum Evrópu?
Ég trúi ekki á neina skjóta og
algjöra lausn. Ýmsar flókhar
efnahagslegar og pólitískar að-
stæður gera það óraunhæft að
gera ráð fyrir landfræðilegri
útvíkkun EBE í náinni fram-
tíð. Þessi vandamál er ekki
hægt að leysa með einu penna-
striki. Við verðum að miða
starf okkar við það sem Willy
Brandt kallar „pólitíska smá-
skrefastefnu." Það er einnig
ástæða til í þessu sambandi að
vara við þeirri hugmynd, að
franska kreppan geti skapað
þær aðstæður, að dyrnar að
EBE opnist skyndilega upp á
gátt, heldur verður það þvert
á móti. Ókyrrð og erfiðleikar
— innan og utan EBE — geta
frekar haft þau áhrif, að stór-
veldin standi fastar á verðin-
um en fyrr um þann árangur
sem þau hafa þegar náð. Við
megum þar að auki ekki
gleyma því, að útfærslustefn-
an sem EFTA-ríkin leggja
mikla áherzlu á stendur til-
tölulega neðarlega á blaði í
stefnuskrá EBE-ríkjanna. Sex-
veldin leggja af skiljanlegum
ástæðum mesta áherzlu á inn-
byrðis stöðugleika og eigin
framtíðarþróun.
Þess vegna er það gleðiefni,
að Frakkar og Þjóðverjar hafa
lagt sig fram um að finna
lausn á markaðsvandamálun-
um. Tilraunir þeirra til að ná
samkomulagi á viðskiptasvið-
inu, sem jafnframt taki til
tæknilegs samstarfs, á milli
EBE- og EFTA-ríkjanna, eiga
skilið að þeim sé mætt á já-
SVÍÞJÓÐ, NORÐURLÖND
OG UMHEIMURINN
Fyrirlestur haldinn á 69. ársþingi Sænska sam
vinnusambandsins (KF) 17. júní 1968.
30