Samvinnan - 01.12.1968, Blaðsíða 29

leiðslusamningum, vöruafhend-
ingarsamkomulögum og sölu-
samningum.
Samvinnan hefur þróazt
mismunandi ört og einatt við
andspyrnu og miklar áhyggjur
úr mörgum áttum. En þegar
ábyrgir aðiljar hafa tekið á-
kveðna afstöðu og hrundið
samvinnunni af stað, þá hefur
árangurinn að heita má und-
antekningarlaust reynzt góður.
Þeir sem voru kvíðnir og á-
hyggjufullir hafa ekki reynzt
réttspáir. Við höfum komizt að
raun um að samvinna borgar
sig. Þess vegna eigum við að
halda áfram á vegi samvinn-
unnar, og við eigum að sýna
meiri dirfsku.
Útreikningar eru víst nauð-
synlegir. Við eigum ekki held-
ur auðvelt með að venja okkur
af þeim hér á Noðrurlöndum.
En hinir mörgu sérfróðu reikn-
ingsmeistarar gera tíðum þá
skyssu, að þeir leggja meiri á-
herzlu á áhyggjurnar en mögu-
leikana. Hver veit nema meira
væri gert, ef ábyrgir stjórn-
málamenn tækju i auknum
mæli ákvarðanir um sam-
starfsverkefni út frá pólitísk-
um og stefnumarkandi sjónar-
miðum, en fælu síðan sérfræð-
ingunum að koma verkefninu
í höfn.
Samvinna Norðurlanda er
komin langt, en ekki nógu
langt. Hana verður að auka.
Góð samvinna Norðurlanda
mun ævinlega hafa sitt sjálf-
stæða gildi. En Norðurlönd
geta aldrei orðið sjálfum sér
nóg. Við verðum að taka þátt
í æ breiðara alþjóðlegu sam-
starfi. Fyrst verður að vinna
bug á hinni efnahagslegu
sundrung í Evrópu. Því næst
verðum við að setja okkur að
marki samvinnu sem feli í sér
alla Evrópu. í þeirri viðleitni
munu nátengd Norðurlönd geta
leikið mikilsvert hlutverk. Norð-
urlönd, sem nú eru efnahags-
legt stórveldi, munu einnig eiga
auðveldara með að hljóta við-
urkenningu sem eining á hinu
verzlunarpólitíska sviði, ef við
getum komið til leiðar öflugra
og samningsbundnu samstarfi.
Samvinnuhreyfingin hefur
ævinlega haft jákvæða afstöðu
til norræns samstarfs, og hún
hefur sjálf verið í broddi fylk-
ingar með ýmiss konar sam-
starfsverkefni á grundvelli
samvinnuhugsj ónarinnar.
Norræna samvinnusamband-
ið hefur á liðnum 50 árum lagt
fram veigamikinn skerf. Sam-
vinnuhreyfingar Norðurlanda
geta óttalaust byggt á þeim
grunni sem lagður hefur verið.
í samkeppnisþjóðfélagi nútím-
ans, með hin stóru og fjár-
sterku vöruhús og samsteypur,
stendur samvinnuhreyfingin
andspænis ögrun sem hún
verður að bregðast við af
dirfsku og framsýni og með
þeim styrk sem breitt samstarf
getur veitt. Fái samvinnu-
hreyfingin hagnýtt þá miklu
möguleika, sem jafnvoldug al-
þýðuhreyfing býr yfir, verður
hún ósigrandi. En það ríður
líka á, að í hverju einstöku
landi verði unnið markvisst
að því að gera samvinnuhreyf-
inguna að raunverulegri og lif-
andi alþýðuhreyfingu, þar sem
hver einstakur meðlimur sé sér
þess meðvitandi, að hann hef-
ur áhrif á félagsskap sinn, og
sé einnig fús til að takast á
herðar þá ábyrgð sem á hann
leggst.
En krafta og möguleika
samvinnuhreyfingarinnar verð-
ur að samhæfa bæði í einstök-
um löndum og alþjóðlega. Þá
vex henni afl og vald, og þá
getur hún látið til sín taka í
hvaða máli sem er. Norræna
samvinnusambandið samræmir
í veigamiklum greinum krafta
samvinnumanna á Norður-
löndum. Það getur með stolti
bent á þann stórkostlega ár-
angur sem þegar hefur náðst,
og það er vel búið til að leysa
einnig erfið verkefni morgun-
dagsins.
Fyrra heimsstríði var ekki
enn að fullu lokið þegar stofn-
fundur Norræna samvinnusam-
bandsins var haldinn í Kristí-
aníu. Fundurinn sendi skeyti
til Alþjóðasamvinnusambands-
ins í Lundúnum með „bróður-
legri kveðju til samvinnu-
manna í öllum löndum og með
von um að Alþjóðasamvinnu-
sambandið verði strax að
stríði loknu fært um að taka
af fullum krafti upp að nýju
hið blessunarríka starf sitt
með það fyrir augum að lækna
sár styrjaldarinnar og halda
áfram uppbyggingunni á al-
þjóðlegu samfélagi samvinnu-
manna, þar sem stríð milli
þjóða verði óhugsandi."
Framkvæmdastjórn Alþjóða-
samvinnusambandsins sendi
þakkarskeyti, þar sem meðal
annars sagði: „Við samþykkj-
um ákvörðunina um að vinna
að sameiginlegum markmiðum
okkar, bróðurþeli mannkyns
og innleiðslu þess alþjóðlega
bræðralags, sem verða mun
hinzta trygging fyrir heims-
friði.“
Um þetta leyti var tærandi
lokaþáttur fyrri heimsstyrjald-
ar að hefjast. Milljónir her-
manna, búnar beztu fáanleg-
um drápstækjum, gerðu allt
sem í þeirra valdi stóð til að
svipta hver annan lífi. Það var
því ekki að furða þó menn
væru alteknir hugsuninni um
að binda enda á stríðið og
tryggja frið í heiminum.
Samvinnumenn vildu tryggja
heimsfriðinn með því að
mynda hið alþjóðlega sam-
vinnusamfélag. Aðrar hreyf-
ingar settu sér svipuð háleit
markmið. En hingað til hafa
baráttumenn friðarins orðið að
láta í minni pokann fyrir tor-
tímingaröflum stríðsins.
Við tölum gjama um „milli-
stríðsárin" og „eftirstríðsárin".
í rauninni hefur verið stríð
allan þennan tíma, ýmist með-
al einnar þjóðar eða milli
þjóða. Og vopn þau og bar-
áttuaðferðir sem beitt er verða
stöðugt stórvirkari, og stríðið
því æ grimmilegra. Það er
stríð í Víetnam, landamæra-
árekstrar í Miðausturlöndum,
kynþáttaátök og kynþáttaof-
sóknir í mörgum löndum.
Fréttirnar um fallna menn og
særða eru orðnar svo margar
og svo algengar, að við sljóvg-
umst smátt og smátt og lesum
varla fyrirsagnir dagblaðanna.
En svo kom allt í einu frétt
um að læknar í Suður-Afríku
hefðu fært manni nýtt hjarta.
Um allan heim fylgdumst við
eftirvæntingarfull með frétt-
um um heilsufar þessa manns.
Og okkur leið vel meðan við
heyrðum að allt gengi honum
í haginn. Duglegir læknar
höfðu bjargað einum einstakl-
ingi frá bráðum bana. Örlög
þessa eina manns tóku hugi
manna um heim allan. Líf eða
dauði eins einasta manns — í
heimi þar sem stríðið eyðir á
degi hverjum hundruðum og
þúsundum mannslífa. Undar-
legur heimur. Uppbyggingar-
og niðurrifsöfl í eilífum átök-
um. í þessum átökum hefur
samvinnuhreyfingin fundið sér
hlutverk. Hún er þáttur upp-
byggingaraflanna — aflanna
sem vinna fyrir friðinn og
lífið.
Heimsfriðurinn á enn langt
í land. Takmarkið verður að
vera svokallað alheimsöryggis-
kerfi, og það verðum við að fá
fyrir tilstilli Sameinuðu þjóð-
anna. En þær þarfnast hjálpar
allra sem eitthvað geta lagt af
mörkum. Samvinnuhreyfingin
er ein þeirra hreyfinga sem
starfað geta í þágu friðarins.
Hún getur verið einn af brúar-
smiðunum milU ólíkra hug-
myndakerfa og þjóðfélagssjón-
armiða, milli manna af mis-
munandi litarhætti og trúar-
skoðunum. Hún starfar á vett-
vangi og að verkefni sem safn-
að getur um sig hinum mikla
neytendaskara í öllum löndum.
Hún talar tungu sem allir eiga
að geta skilið: hún flytur boð-
skap sem allir ættu að geta
sameinazt um. Og Albjóða-
samvinnusambandið með hart-
nær 200 milljónir félaga í rúm-
um 50 þjóðlöndum byggist nú
eins og 1918 á hugsjón, sem
takmarkast ekki við efnahags-
málin einber. Þetta kom fram
á ársþinginu 1965 þegar Al-
þjóðasamvinnusambandið hét
á alla félaga sína að vinna
með endurnýjuðum krafti að
varanlegum friðl og öryggi, að
almennri og algerri afvopnun
undir raunhæfu eftirliti. Al-
þjóðasamvinnusambandið lagði
elnnig áherzlu á sameiginleg-
an vilja félaga sinna til að
bæta lífskjörin í öllum lönd-
um. Það lítur á samvinnu-
hreyfinguna sem efnahagslegt
og félagslegt tæki til að reisa
réttláta helmsskipan, sem ein-
kennist af efnahagsframförum
og mannlegri sæmd.
Þetta eru hugmyndir sem
hljóta að eiga miklu fylgi að
fagna um gervallan heiminn.
Ég hefði haldið, að þegar sam-
Gerhardsen rœðir við Grómýkó utanrikisráðherra Sovétríkianna.
29