Samvinnan


Samvinnan - 01.04.1970, Qupperneq 10

Samvinnan - 01.04.1970, Qupperneq 10
Árið 1970 er sérstaklega helg- að náttúruvernd í Evrópu, og þessvegna þótti vel til fallið að helga eitt hefti Samvinnunnar þessu brýna nauðsynjamáli, sem knýr með vaxandi þunga á dyr þjóða um víða veröld. Útí heimi virðast alvar- legustu vandamálin vera mengun lofts, lagar og jarðvegs af völdum margskonar eiturefna, einkanlega í iðnaðarlöndum. Þau vandamál hafa lítið gert vart við sig á íslandi enn sem komið er, nema þá helzt í sam- bandi við innflutt matvæli og fóðurvörur, en þau eiga án efa eftir að knýja fastar á með vaxandi iðnvæðingu og verksmiðjurekstri. Er þá hollt að hafa gert sér einhverja grein fyrir, hvernig bregðast beri við þessum afdrifarika vanda. Einsog stendur yfirgnæfa tvö náttúruverndarvandamál öll önnur hér- lendis, annarsvegar geigvænleg gróðureyðing og uppblástur I landinu, hinsvegar eyðing fiskstofna við strendur landsins af völdum ofveiða. Menn eru óðum að vakna til vitundar um fyrrnefnda vandann, en furðu- mikið tómlæti virðist enn ríkja um verndun fiskstofna, sem er þó lifs- spursmál fyrir þjóðina. Má sem dæmi taka gegndarlausar loðnuveiðar á liðnum vetri, sem kunna að hafa afdrifarík áhrif á þorskstofninn. Virð- ast vlsindamenn vera furðuléttúðugir um þessi mál og birta yfirlýsingar að lítt rannsökuðu máli. Hér er þörf tafarlausra og ýtarlegra rannsókna og róttækra aðgerða, áður en í óefni er komið. Þegar sögunni víkur að þeim þáttum náttúruverndar, sem taka til varð- veizlu sérkennilegra náttúrufyrirbæra og verndar fuglalífi f landinu, getur farið svo að sjónarmið náttúruverndarmanna rekist harkalega á hagsmuni þeirra sem hagnýta vilja náttúruauðlindir landsins til að bæta lífskjör landsmanna og stuðla að örari efnahagsþróun. Einsog grelnarnar f þessu hefti bera með sér, eru þessir þættir efstir á baugi í umræðum um nátt- úruvernd og valda skæðustum deilum. Einkum eru það tvö mál sem deilt er um, en minni styrr virðist standa um hugsanlega vlrkjun Gullfoss og um Austurlandsvirkjun, enda miklu minna f húfi þar en f Þjórsárverum og Laxárdal. Umræður um Þjórsár- ver og stórvirkjun Laxár hafa verið langvinnar og stundum nokkuð harð- skeyttar, og vfrðist torvelt að saetta þau andstæðu sjónarmið, sem fram hafa komið, enda er tilfinningum einatt blandað f umræðurnar f óþarf- lega stórum skömmtum. Kjarni málsins vlrðist mér vera sá, að beizla verði orku landsins f sem allra stærstum stfl á næstu árum, ef Islendingar eiga að hafa elnhvern verulegan hag af helztu orkulind sinnl, fallvötnunum. Þetta hefur f för með sér stórvægilega röskun á náttúrufari landsins. Sú þróun er óhiá- kvæmileg, ef við viljum tryggja fslendingum viðunandi Iffskjör f framtfð- inni, en spurningin er hvernlg að þessum málum skuli standa. Um 94% af virkjanlegri vatnsorku landsins eru enn óbeizluð, og virðist þvf vera af nógu að taka, en þá verður einnig að taka með f dæmið kostnaðar- hliðina og leggja áherzlu á að virkja þar sem hagkvæmast er og ódýrast. Hér eru í húfi stórkostleg efnahagsverðmæti, en þau stangast á við annarskonar verðmæti, sem ekkl verða metin til fjár nema f fáum tll- vikum, en eiga hefmtingu á fyllsta tilliti ábyrgra aðilja, Ifffræðileg, nátt- úrufræðileg, söguleg og tilfinningaleg verðmæti. • Þjórsárveravandamálið er tiltölulega einfalt. Þar er annarsvegar um að ræða efnahagsverðmæti sem sennilega má relkna f tugum milljarða fslenzkra króna, hinsvegar náttúrufræðlleg verðmætl sem eru nálega einstæð. Fullnægjandi rannsóknir skortir enn til að skera endanlega úr um það, hvort verulegt og varanlegt tjón verði unnið á heiðagæsar- stofninum með þvf að sökkva Þjórsárverum, en slíkar rannsóknir eru aðkallandi. Viðræður fara nú fram milli náttúrufræðinga og virkjunar- sérfræðinga um þetta mikilsverða mál, og hefði sá háttur vitaskuld fyrir löngu átt að vera upp tekinn bæði um Þjórsárver, Laxárvirkjun og aðrar stórvirkjanir. Hér standa sérfræðingar og forráðamenn þjóðarinnar gagn- vart þeim vanda að vega mikil fjárhagsleg verðmæti á móti nálega ein- stæðum náttúrufyrirbrigðum, og vissulega er valið vandasamt. • Laxárvirkjunarmálið er miklu flóknara. Þar stangast ekki einungis á efnahagssjónarmið og náttúruverndarsjónarmið, heldur koma þar einnig til greina byggðasjónarmið, atvinnuréttindasjónarmið, ferðamálasjónar- mið, skaðabótasjónarmið, lagaleg sjónarmið, söguleg sjónarmið og ýmis- legt fleira. Verði náttúruvísindamenn sakaðir um ófullnægjandi rann- sóknir í sambandi við hugsanleg afdrif heiðagæsarstofnsins f Þjórsár- verum, ef þeim verður sökkt, þá fæ ég ekki betur séð en virkjunarmenn verði með sömu rökum sakaðir um ákaflega handahófslegan undirbún- ing og ófullnægjandi rannsóknir við fyrirhugaða stórvirkjun Laxár. Það er eitt útaf fyrir sig að náttúrufræðingar hafa ekki verið hafðir með í ráðum að neinu teljandi marki, þannig að flest er á huldu um hugsanleg eða sennileg áhrif framkvæmdanna á allt umhverfi og lífríki virkjunar- svæðisins. Má þar sem dæmi taka áhrif vatnaflutninga á gróðurfar um- ræddra byggðarlaga, lífverusamfélög vatna og vatnsfalla, uppblástur o. s. frv. I annan stað virðist mjög skorta á, að virkjunarmenn hafi gert sér raunhæfa grein fyrir þeim gffurlegu fjármunum sem greiða yrði f skaða- bætur til bænda sem flæmdir yrðu af jörðum sfnum. Ennfremur virðist ekki hafa farið fram neitt mat á hugsanlegum áhrifum framkvæmdanna á ferðamannaheimsóknlr til svæðisins. Aurburðarrannsóknir eru sagðar hafa verið frumstæðar og óáreiðanlegar. Láðst hefur að afla samþykkls landeigenda við framkvæmdir sem setia mundu jarðir þeirra undir vatn og eyða heilli byggð. Og það sem er kannski ekki minnst um vert: ekki hefur verið metið af sérfróðum mönnum, hvort þeim sögulegu og nátt- úrufræðilegu verðmætum, sem færu í súginn við stórvlrkjun Larxár, sé fórnandi fyrir þann fjárhagslega hagnað sem verða kynnf af virkjun Laxár. Hér er vissulega öðrum þræði um að ræða tilfinningamál, en til- finningar eru Ifka verðmætur þáttur f mannlífinu, sem taka ber tillit til þegar þess er nokkur kostur. Það er hrein óskhyggja, að við fáum varðveitt náttúruna ósnortna, enda er hún sffelldum breytingum undirorpin, en hins ber lika að gæta, að strjálbýli og mannfæð Islendinga hafa lagt þeim uppf hendur náttúru- verðmæti, sem verða æ torgætari f heiminum og óþarft er að spilla eða farga nema brýnustu nauðsyn beri til. Sú nauðsyn virðist á þessu stigi málsins ekki vera fyrlr hendi í sambandi við stórvirkjun Laxár. Það mál, sem er eftilvill mest aðkallandi nú og tveir greinarhöfundar vfkja að hér á eftir, er miklu nánara samstarf náttúruvísindamanna og virkjunarsérfræðinga. Þar er mikið og verðugt verkefni fyrir Náttúru- verndarráð og raunar óverjandi að það felli úrskurði án náins samáðs við virkjunarmenn. Á hinn bóginn ber að stefna að þvf, að tæknlsér- fræðingar hljóti alhliða undirstöðumenntun f almennri umhverfislfffræði. Heillavænieg þróun verður þvf aðeins tryggð, að gagnkvæmur skilningur og tillitssemi rfki mllli tækniframfara og náttúruverndar. s-a-m
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68

x

Samvinnan

Gerð af titli:
Flokkur:
Gegnir:
ISSN:
1670-6315
Tungumál:
Árgangar:
62
Fjöldi tölublaða/hefta:
453
Skráðar greinar:
2
Gefið út:
1926-1986
Myndað til:
1986
Útgáfustaðir:
Efnisorð:
Lýsing:
Reykjavík ; Akureyri : Samband íslenzkra samvinnufélaga, 1926-1986. Kaupfélög, Samvinnufélög.

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Link til dette eksemplar: 2. Tölublað (01.04.1970)
https://timarit.is/issue/291755

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.

2. Tölublað (01.04.1970)

Iliuutsit: