Samvinnan - 01.04.1970, Qupperneq 15

Lenin og kona lians i lióþi aödáenda viö
hátiöahöld verkalýösins 1. mai 1918.
en nú varð hann bæði hissa og dapur. í
fyrstu neitaði hann að trúa, að þingræðis-
sinnaðir sósíalistar í Þýzkalandi hefðu greitt
heimsvaldastríði keisarans atkvæði, en þann-
ig var það nú samt, og um gervalla Evrópu
reyndust sósíalistar engu minni föðurlands-
vinir en aðrir. í Rússlandi einsog annars-
staðar greip um sig sterk þjóðerniskennd,
þannig að nafni höfuðborgarinnar var t. d.
breytt úr Pétursborg í Petrógrad, og þvi
nafni hélt hún í áratug. Verkföll voru úr
sögunni, allir stukku til og skráðu sig í her-
inn, og á fyrstu vikum stríðsins ruddust fjöl-
mennir herir inní Austurríki og yfir Eystra-
saltslöndin inní Austur-Prússland. Þeir fáu
bolsévikar í dúmunni sem gagnrýndu stríðið
voru sendir til Síberíu, og enginn virtist
harma það.
Lenín var grunaður um njósnir í Austur-
ríki og tekinn höndum, en var sleppt eftir
stutta vist í fangelsi og leyft að fara til
Sviss, þar sem hann dvaldist næstu tvö og
hálft ár framað byltingunni, oft við mjög
kröpp kjör, því tekjur hans höfðu minnkað
í hlutfalli við áhrif flokksins. í Bern samdi
hann bók sína, Heimsvaldastefnan sem síð-
asta stig auðvaldsskipulagsins, átti þátt í að
grafa Annað alþjóðasamband sósíalista, sem
stríðið hafði gert útaf við, og koma á fót
Þriðja alþjóðasambandinu. Lenín barðist
ekki gegn styrjöldinni af mannúðarástæð-
um og enn síður af friðarást, heldur vildi
hann gera hana að borgarastríði, því með
ósigri Rússa mundi keisaradæmið falla og
sósíalistar komast til valda. Þýzka stjórnin
var meir en fús til að greiða fyrir því, að
áróðursbæklingum hans var dreift meðal
rússneskra stríðsfanga.
Jafnvel þó hæfileikamenn hefðu verið við
völd í Rússlandi, hefði styrjöldin orðið þeim
ofviða, hvað þá þegar með völd fóru miðl-
ungsmenn og kuklarar. Keisarinn var
heimskur, hikandi, trúgjarn, veiklyndur og
sannfærður um að hann hefði umboð sitt
frá guði almáttugum. Alix kona hans, dóttur-
dóttir Viktoríu Bretadrottningar, trúrækin,
hjátrúarfull og óvenjulega trúgjörn, áköf
bæði í ást og hatri, bar sjúklega umhyggju
fyrir syni sínum, krónprinsinum, sem þjáð-
ist af blæðingarveiki og var talinn mundu
verða skammlífur. Hún hataði af heilum
hug hvern þann sem leyfði sér að gagnrýna
keisarann eða stjórn hans og hafði yfirleitt
mjög óheillavænleg áhrif á mann sinn. Þó
voru Nikulás og Alix hátíð hjá manninum
sem raunverulega stjórnaði landinu bakvið
tjöldin síðustu árin, vegna valds síns yfir
keisarahjónunum, afdönkuðum bónda að
nafni Raspútín, sem þóttist vera munkur og
heilagur maður og var orðlagður fyrir lík-
amsburði, drykkjusvall og kynorku. Hann
var sóðalegur og séður, þóttist vera skyggn
og búa yfir lækningamætti, og einmitt fyrir
þá sök náði hann slíku valdi á Alix, að eng-
inn nema hann mátti hjálpa krónprinsinum
þegar læknar gáfust upp og blóðrásin varð
ekki stöðvuð (hann gerði það jafnvel með
símskeytum, ef nauðsyn krafði!). Þessi „vin-
ur“ keisarahjónanna rak ráðherra og hers-
höfðingja, þegar hann vaknaði úr drykkju
órum sínum, og skipaði í þeirra stað
drykkjubræður sína og skjólstæðinga að
eigin vild. Einkum var hann örlátur á emb-
ætti við eiginmenn hjákvenna sinna (en
konur sem synjuðu honum um blíðu sína
máttu biðja guð að hjálpa eiginmönnum
sínum).
Meðan þessu fór fram í höfuðborginni,
féllu Rússar milljónum saman. Á fyrstu 10
mánaðum stríðsins misstu Rússar 3.800.000
menn, og óþjálfaðir og einatt óvopnaðir
bændurnir, sem voru látnir fylla í skörðin,
urðu fyrir ólýsanlegum hörmungum og gíf-
urlegu manntjóni. Pallbyssur og skotfæri
voru af skornum skammti, útbúnaður her-
mannanna ófullnægjandi og samgönguæð-
arnar rofnuðu undir álaginu. Árið 1916 voru
íarnar að brjótast út uppreisnir í hernum,
sem var refsað með fjöldaaftökum. Þegar
leið að hausti var tekið að ræða opinskátt
um byltingu, og í dúmunni voru jafnvel
hugaðir menn farnir að gagnrýna Raspútín.
í árslok tóku nokkrir aðalsmenn höndum
saman um að ryðja honum úr vegi. Alix
kraup klukkutímum saman við dánarbeð
hans, niðurbrotin en ósveigjanleg. Proto-
popov, einn helzti ráðherrann, spíritisti og
skjólstæðingur Raspútíns, kom reglulegameð
fölsuð símskeyti til hennar, þar sem herinn
lýsti yfir hollustu við keisarann, en hann
neitaði að þiggja ráð af nokkrum manni,
þareð hann væri umboðsmaður guðs. Menn
voru farnir að velta því fyrir sér, 'hver tæki
við þegar hann legði niður völd. Biðraðir
við búðir, hermenn meðal mótmælenda á
götunum, fréttir um sífellt nýjar ófarir á
vígstöðvunum, verkföll og lokun skóla, orð-
rómur um að dúman yrði neydd til að fara
heim — þannig var ástandið í Petrógrad í
marz 1917.
Hinn 8. marz fór Nikulás, sem var æðsti
herstjóri landsins, frá höll sinni nálægt
Petrógrad til aðalbækistöðva hersins í Mó-
gilev. Hann var þreyttur og ringlaður, von-
aði að atburðirnir yrðu ekki eins flóknir
þegar hann kæmist burt frá skarkala höfuð-
borgarinnar, hlakkaði til að hvíla sig og
leika dómínóspil á kvöldin. En þennan dag
hófst byltingin. Hún var ekki skipulögð af
byltingarsamtökum einsog bolsévikabylting-
in í nóvember 1917, heldur var hún óhjá-
kvæmileg lokaniðurstaða hungurs, óánægju,
kulda og gremju. Hún hófst hljóðlátlega
með mótmælagöngum og verkföllum; brátt
voru hundruð þúsunda verkamanna á göt-
15