Samvinnan - 01.06.1970, Qupperneq 42

Samvinnan - 01.06.1970, Qupperneq 42
rænn áhugi og starfsgleði leikaranna sögðu líka til sín. Því verður samt ekki neitað, að hrörn- unareinkenni tóku að gera vart við sig fyrsta áratuginn, en þau urðu æ greinilegri eftir því sem frá leið, og má segja að síð- ustu fimm ár hafi hrörnun stofnunarinnar verið augljós öllum sem nenntu að hugsa um andlegt heilsufar hennar í fullri alvöru. Fráleitt verða allir á eitt sáttir um, hvað valdi þessari ömurlegu öfugþróun. Sumir munu sennilega kenna um vaxandi fjárhags- erfiðleikum, samkeppni við sjónvarpið eða einhverju þvíumlíku, en hver heilskyggn maður hlýtur að sjá, að hrörnun Þjóðleik hússins getur ekki átt sér slíkar skýringar, m. a. vegna þess að þá ætti það sama að vera uppá teningnum hjá Leikfélagi Reykja- víkur, sem er þó fjarri sanni, og eins vegna hins að fjárhagserfiðleikar og harðnandi samkeppni ættu, ef allt væri með felldu, að ögra stofnuninni til að leita nýrra leiða, þjappa starfsliði hennar saman og vekja því tvíefldan metnað. Engu af þessu er til að dreifa. Þjóðleikhúsið hjakkar í sama fari ár eftir ár og gengur með hverju nýju ári verr að halda í horfinu. Starfsliðið er síður en svo einhuga eða metnaðarfullt fyrir hönd stofnunarinnar. í sem fæstum orðum sagt virðist köld hönd dauðans vera að leggjast yfir alla starfsemi Þjóðleikhússins. Ég fæ ekki betur séð en þessi hryggilega þróun eigi sér ofureinfaldar og eðlilegar orsakir. Frá upphafi hefur Þjóðleikhúsið lotið stjórn manna, sem hvorki hafa til að bera listrænt skynbragð né neina þá eigin- -leika aðra sem geri þá hæfa til að veita forstöðu jafnviðkvæmu og vandmeðförnu fyrirtæki og leikhús er. Og jafnvel þó ein- hverjir þessara manna kynnu í öndverðu að hafa haft einhverja hæfileika í þessa átt, væri borin von að þeir hefðu enzt þeim til 20 ára frjósamra starfa í þágu leikhússins. En slík hefur ógæfa íslenzkrar leikmenntar orðið á æskuskeiði lýðveldisins, að forráða- menn Þjóðleikhússins hafa aldrei reynzt ‘hafa neitt það til brunns að bera, sem gerði þá starfi sínu vaxna, þó þeir hafi hinsvegar getað skákað í því skálkaskjóli, að við stofn- unina störfuðu margir hæfileikamenn, sem fórnuðu henni kröftum sínum, meðan þeir entust, og héldu henni raunverulega á floti. Þessi staðreynd dregur vitaskuld langan slóða á eftir sér. Seta fjögurra fulltrúa stjórnmálaflokkanna í þjóðleikhúsráði hef- ur ekki verið annað en einskis nýtt tildur — pjattbitlingar í þjóðfélagi sem er tröllriðið af snobbi. Þetta hefur í reynd lagt öll völd stofnunarinnar í hendur þjóðleikhússtjóra, sem er jafngersneyddur listrænu skynbragði og honum er ósýnt um að feta öngstigi sann- leikans á opinberum vettvangi. Þetta tvennt, þjóðleikhúsráð að mestu skipað óvirkum puntudúkkum og þjóðleik- hússtjóri óhæfur til að veita stofnuninni listræna forustu, hefur að sjálfsögðu smám- saman leitt til uppgjafar og stöðnunar með- al leikara og annarra listamanna leikhúss- ins. Þeir fá einfaldlega ekki haldið lífi í þeim eldi, sem látlaust og markvisst er reynt að kæfa með andleysi, fáfræði, gerræði og tildri. Leikhús er framar öðru félagsleg stofnun, sem eflist og blómgast að sama skapi sem hún veitir starfsliði sínu hlutdeild Tillögur til nýrra þjóðleikhúslaga 1. gr. Þjóðleikhúsið skal rekið í samræmi við ákvæði þessara laga. 2. gr. i Þjóðleikhúsinu skal iðka leiklist og þær listgreinar aðrar, sem tengdar eru leiksviði. Starfsemi þessa skal leikhúsið rækja svo, að hún verði sem öflugust stoð islenzkri menningu. Höfuðhlutverk leikhússins skal vera: 1. að flytja íslenzka og erlenda sjónleiki og ennfremur söngleiki og leikdansa eftir því sem við verður komið; 2. að vera til fyrirmyndar um meðferð íslenzkrar tungu. 3. gr. Menntamálaráðherra ræður þjóðleikhússtjóra og framkvæmdastjóra. Þjóðleikhússtjóri skal ráðinn til fjögurra ára í senn, en í engu tilviki má sami maður gegna embættinu lengur en átta ár samfleytt. Þjóðleikhússtjóri hefur á hendi yfirstjórn hins listræna starfs leikhússins, velur leikrit og gerir áætlanir um sýningar hvers leikárs, ræður leikstjóra og hefur hönd í bagga með ráðningu leikara í samráði við framkvæmdastjóra og þjóð- leikhúsráð. Hann kemur fram fyrir hönd leikhússins út á við og við hátíðleg tækifæri. Framkvæmdastjóri skal ráðinn til fjögurra ára í senn, og er heimilt að endurnýja ráðn- ingarsamning hans. Hann hefur á hendi alla fjármálastjórn leikhússins, gerir fjárhags- áætlanir og ráðningarsamninga við leikara og leikstjóra að tillögu leikhússtjóra. Verði ágreiningur milli þjóðleikhússtjóra og framkvæmdastjóra, skal hann útkljáður af þjóð- leikhúsráði. Menntamálaráðherra skipar fimm menn í þjóðleikhúsráð, einn að eigin vali, en fjóra samkvæmt tillögum Bandalags íslenzkra listamanna, Félags íslenzkra leikara, Fé- lags íslenzkra tónlistarmanna og Rithöfundasambands íslands. Þeir eru skipaðir til fjög- urra ára og skulu víkja úr ráðinu að þeim tíma liðnum, en nýir menn taka við. Ráðherra skipar einn þeirra formann ráðsins. Þjóðleikhúsráð kemur saman vikulega og hefur náið eftirlit með allri starfsemi leikhússins. Greidd skal hæfileg þóknun fyrir störf í þjóðleik- húsráði. 4. gr. Laun fastráðinna starfsmanna skulu ákveðin í launalögum. Þeir starfsmenn Þjóð- leikhússins, sem ráðnir eru til minnst eins árs eða með þriggja mánaða uppsagnarfresti, skulu greiða iðgjöld til lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins og njóta þar sömu réttinda og aðrir starfsmenn ríkisins. 5. gr. Leikár telst frá 1. september til 31. ágúst. Ráðningu starfsmanna Þjóðleikhússins skal miða við leikár. 6. gr. Framkvæmdastjóri skal í lok ágústmánaðar ár hvert afhenda menntamálaráðherra til athugunar og samþykktar frumvarp að fjárhagsáætlun fyrir næsta leikár. í lok hvers leikárs skal framkvæmdastjóri afhenda menntamálaráðherra og fjármála- ráðherra skýrslu og reikning um rekstur Þjóðleikhússins á liðnu starfsári. 7. gr. Þegar leikhúsið er ekki notað til leiksýninga, má nota það til hljómleikahalds, dans- sýninga, bókmenntakynninga og annarrar menningarstarfsemi. 8. gr. Verði tekjuafgangur af rekstri Þjóðleikhússins, skal hann lagður í rekstrarsjóð þess. Verði rekstrarhalli, skal hann greiddur úr rekstrarsjóði Þjóðleikhússins. Með rekstrar- kostnaði leikhússins telst allur kostnaður við þjóðleikhúsbygginguna. Ríkissjóður ber ábyrgð á skuldbindingum Þjóðleikhússins, og þjóðleikhúsbyggingin stendur ekki til tryggingar skuldbindingum þess. 9. gr. Menntamálaráðherra setur reglugerð um framkvæmd þessara laga. í öllu sem lýtur að rekstri hennar, verkefna- vali, mótun listrænna markmiða, leit nýrra leiða og ferskra tjáningarhátta. Sé slík stofnun beitt ofríki eða gerræði eins manns, og sé slíkur maður í ofanálag sneyddur list- rænum hæfileikum, leiðir af sjálfu sér, að hún lamast og hrörnar, jafnvel þó einstakir starfsmenn reyni að klóra í bakkann. Af- leiðingin verður þegar frá líður sinnuleysi og uppgjöf, sem m. a. birtast í vélrænum vinnubrögðum, „skyldurækni“, hugarfari launþega sem hvorki finna til ábyrgðar né metnaðar gagnvart stofnuninni sem sér þeim fyrir lífsframfæri. Ég er meira en lítið glámskyggn, ef þetta hefur ekki verið að gerast í Þjóðleikhúsinu á undanförnum ár- um. Það er á almannavitorði, enda mörg nær- tæk dæmi því til staðfestingar, að þjóðleik- hússtjóri rekur stofnun sína einsog einka- fyrirtæki og fer sínu fram hvað sem hver segir. Frægasta dæmið í vetur var „Brúð- kaup Fígarós", sem óþarft er að fjölyrða um, en jafnvel sú fáheyrða smekkleysa fékk ekki raskað 20 ára dásvefni þjóðleikhúsráðs, og hefur enginn einn atburður með áþreif- anlegri hætti staðfest, hvílíkar mannleysur sitja í því fína ráði. 42
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68

x

Samvinnan

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Samvinnan
https://timarit.is/publication/340

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.