Samvinnan - 01.08.1972, Page 47

2. 2. 2. Og skammrif böggli
Það er öldungis rétt, að fólk vill frekar
kaupa bíla og sjónvörp, þegar tekjur
hækka. Það er takmarkað hvað hver
neytandi getur borðað mikið. En það er
ekki sama hvað borðað er. Útgjöld til
matvöiu í heild eru hlutfallslega fall-
andi með hækkandi tekjum. Innan þessa
vöruflokks er þróunin þó mismunandi í
einstökum vöruhópum. Kaupin færast
yfir á betri matvörur, þ. á m. kjöt, og
innan vöruhópsins kjöts færist neyzlan
frá svínakjöti (vegna fitu) yfir á annað
kjöt. Ég tala hér um erlenda markaði.
íslendingar hafa sem betur fer aldrei
lært að borða svínakjöt. Þegar við ræð-
um lambakjöt sérstaklega, þurfum við
ekki að hræðast það fyrirbrigði, sem
kallast litil tekjuteygni matvara.
Frekari rök fyrir málinu má færa með
að benda á, hvernig til hefur tekizt við
sölu islenzks fisks á Bandaríkjamarkaði.
Það má segja, að með frekari vinnslu og
sérstökum umbúðum hafi verið farið
framhjá hinum fullkomna markaði, þó
að fyrsta flokks þorskur sé eins, hvaðan
sem hann kemur. Þetta gengur víst vel,
þó að um sé að ræða matvöru, og af
mörgum talinn minni lúxus en kjöt. Við
nánari athugun má telja undarlegt, að
betur gangi með þorsk en sauðfé. Bænd-
ur ráða þó að öllu leyti sjálfir fjölda
sauðfjár og geta gengið að dilkunum að
hausti. Þorskurinn er að öllu leyti dynt-
óttari skepna og stjórnar sjálfur sínum
barneignum. Mun markaðurinn hér
mestu máli skipta, og gætu samtök
bænda vafalaust lært margt af samtök-
um fiskframleiðenda.
Að lokum ber að nefna, að aukin fram-
leiðsla á lambakjöti gefur aukna gæru-
og ullarframleiðslu. Þessi hráefni fyrir
innanlandsiðnað ættu ekki að skapa óyf-
irstíganleg vandamál. Markaðsöflun fyrir
hinar sérstæðu íslenzku ullarvörur er
auðveld, og hefur það nú þegar komið
i ljós. Hinu ber ekki að gleyma, að niður-
skurður fjárstofnsins mun skapa stór
vandamál fyrir ýmsar iðngreinar, einstök
fyrirtæki og starfsfólk þeirra.
3. UM BEIT
Við skulum fyrst skilgreina nokkur
hugtök. Beitarþol er sá fjöldi fjár, sem
hægt er að beita á visst landsvæði yfir
visst timabil, án þess að landið beri
skaða af. Beitarþungi er sá fjöldi sem i
raun er til staðar. Fari beitarþungi fram-
úr beitarþoli er um ofbeit að ræða, og
mun beitarþolið þá fara minnkandi og
ef til vill enda á núlli (landið blæs upp).
Á þessu virðist lítill vafi.
Þröstur leggur til, að beitarþunginn
verði minnkaður („Sú leið sem fara verð-
ur er takmörkun framleiðslu ...“). Ég
legg til að beitarþolið verði aukið. Þetta
mun vera hægt með uppgræðslu uppblás-
inna landsvæða og áburðardreifingu á
afréttum.
í greinaflokki Samvinnunnar um gróð-
urfar á íslandi fyrr og nú getum við les-
ið, að kunnátta til aukningar beitarþols-
ins er til staðar. Hér skortir aðeins fjár-
framlög. Eðlilegt virðist að fjárframlög
þessi komi frá hinu opinbera. Það tíðk-
ast nú, að hið opinbera skapi öllum at-
vinnugreinum aðstöðu, mennti starfs-
fólk iðnaðar og þjónustu, leggi vegi og
brýr, byggi hafnir o. s. frv. Og því þá ekki
skapa landbúnaðinum aðstöðu? Það eru
þó bændur, sem séð hafa um breytingu
beitarinnar í fæðu og aðrar vörur handa
fólki. Að skýra hvað notkun beitarinnar
hefur gefið þjóðarbúinu er ekki hægt
með neinni skiljanlegri upphæð.
Aukning beitarþolsins er einnig nauð-
synleg, ef markaðsmálin leysast svo sem
spáð er hér að framan. Þess ber að
gæta, að hið sérstaka kjötbragð stafar
að öllum líkindum af beit á afréttum og
heimahögum. Sé þetta rétt, er nauðsyn-
legt að beitarstefnunni sé við haldið að
nokkru leyti. Sá háttur að setja lömb á
tún nokkru fyrir slátrun er hættulegur.
Dilkurinn safnar fitu, og neytandinn,
sem hreyfir sig lítið og býr í hlýju húsi,
vill hana hvergi sjá. Hann hefur ekki
þörf fyrir hana. Þetta gefur framleið-
anda nokkrar krónur í dag, en þegar til
lengdar lætur, rýrna gæði kjötsins í aug-
um neytenda. Við verðum fyrst og fremst
að meta gæði kjötsins eins og neytand-
inn.
4. HIÐ OPINBERA OG SAMTÖK
BÆNDA
Með framangreindum hætti myndi
hlutverk hins opinbera breytast nokkuð.
Hluti af útflutningsbótum myndi fyrst í
stað ganga til markaðsrannsókna og
markaðsöflunar erlendis (auglýsinga og
dreifingarkerfis). Með hækkandi verði og
auknu rnagni mun þessi hluti fara
minnkandi.
Annað hlutveik hins opinbera er að
græða landið upp, þannig að möguleikar
séu fyrir stærri fjárstofni.
Fé þetta mun ganga í gegnum samtök
bænda í framleiðslu og sölu. Eins og sézt
hefur hér að framan, er mjög mikilvægt,
að athyglin beinist að markaðnum og
neytandanum, og þetta mun í byrjun
kosta mikið fé. Með fingurinn á púlsi
markaðsins rnunu hin ýmsu samtök geta
gefið framleiðendum betri leiðbeiningar.
Sveiflur verðs og magns eru trðar og oft
reglubundnar, þannig að mögulegt væri
að hafa framboðið mest, þegar verðið er
hæst á utanlandsmarkaði, og ekki öfugt
eins og verið hefur. Leiðbeiningar um,
hvað neytandinn leggur áherzlu á, og
gæða- og verðflokkun vörunnar eftir
þessu er mikilvægt atriði. Svona mætti
lengi telja. Til þess er þó ekki rúm hér.
5. NIÐURSTÖÐUR
Ég hef drepið hér á helztu atriði í grein
Þrastar: Markaðsaðstaða sem bændur
hafa breytt sér í hag innanlands og geta
breytt utanlands viðvíkjandi einstökum
vörum (hér lambakjöt). Lága tekjuteygni
sem gildir um matvörur almennt, en ekki
einstakar matvörur (t. d. lambakjöt).
Ofbeit sem auðvelt er að koma í veg fyrir
með aukningu beitarþols. Opinberar upp-
bætur sem ber að beina i aðrar áttir, þ.
e. a. s. aukningu beitarþols og sköpunar
og breytingar markaða fyrir einstakar
vörur.
Með takmörkun einstakra framleiðslu-
greina við innanlandsneyzlu og aukningu
annaria greina, munu hinar opinberu
uppbætur hverfa smám saman og neyt-
endur (skattgreiðendur) verða tiltölulega
ánægðir.
Eru þá ekki allir orðnir ánægðir? Nema
kannski þú, Þröstur minn! Þú vilt, að
bændur haldist í sveitum og að hefðir
og venjur haldist, en að sauðfé fækki
verulega. En hvar er íslenzki bóndinn,
hefðir hans og venjur, ef hann hefur
ekki sauðfé? Hvar er þá sauðburðurinn
á vorin? Eða brennivínsfleygur við rétt-
arvegg að loknum göngum? Nei, látum
þá hafa rollur. Mikið af rollum. 4
1) Þau orð, sem notuð eru, eru gildismat í sjálfu
sér. Að mínu áliti er ekki hægt (eins og Þröstur
gerir) að skilja á milli gildismats og hagfræðilegrar
greiningar. Mínar hugleiðingar og þau hugtök, sem
ég nota, eru svo að segja mitt gildismat. Hjá Þresti
eru bændur lömbin, sem verða úlfinum, þ. e. hinu
kapítalíska hagkerfi, að bráð. Ég vil láta bændur
nota sér kerfið. Þetta er líka gildismat. Þar af leið-
andi er það einnig gildismat, hvernig við leitum að
lausnum á vandamálum landbúnaðarins.
47