Samvinnan - 01.08.1972, Blaðsíða 57

Clippertoneyjar-málinu, taldi formlega
innlimun svara til eignarhalds í reynd,
þegar landsvæði væri alveg óbyggt.4D í
máli Minquiers og Ecrehos skýrði al-
þjóðadómstóllinn eignarhald í reynd með
tilliti til eðlis landsvæðis, sem tilkall væri
til gert, og féllst á kröfur konungs Eng-
lands.4^)
Eignarhald í reynd er þannig ekki ann-
að en það að beita friðsamlega og án
afláts ríkisvaldi við hæfi landsvæðisins,
sem tiikall er gert til; og það fer eftir at-
vikum hverju sinni, hvað við hæfi þess
er. Þegar öll kurl komu til grafar, hafði
heitið „eignarhald i reynd“ verið út lagt á
svo marga vegu, að inntak þess varð, eins
og Lauterpacht réttilega benti á, aðeins
svipur hjá upphaflegri merkingu þess.4D
Síðari ástæðan er sú, að hætta er fólgin
í þeirri hugmynd sjálfri, að neðansjávar-
svæði skuli vera talin res nullius, sem til-
hlýðilega verði felld undir þjóðarfullveldi
i skjóli eignarhalds. Það gæti endurvakið
gamlar nýlenduhneigðir, og að þessu
sinni gæti kapphlaupið um uppskiptingu
orðið um neðansjávarsvæði. Allnokkrir
höfundar hafa ekki fallizt á þessa meg-
inreglu af þeim sökum. Vallat taldi hana
ekki „svara til þarfa“ hinna nýju að-
stæðna og gerði henni lágt undir höfði
sem „meginreglu kapphlaups og grip-
deildar, sem hæglega gæti leitt til deilna
og óþægilegs ástands."44) L.F.E. Goldie
varaði við þvi, að upptaka reglunnar um
„eignarhald í reynd“ yrði ekki annað en
„lögfræðilegt samþykki“ við þvi hátterni
„að sölsa til sín og búa um sig.“45) Garcia
Amador hafnaði meginreglunni, þar sem
hún gæfi jafnvel öðrum rikjum en
strandrikjum kost á að öðlast rétt til
óskoraðrar nýtingar landgrunnssvæðis.46)
í hinni frægu Abu Dhabi-gerð, eina
málinu sem beinlínis hefur snúizt um
kenninguna um landgrunnið, vísaði As-
quith lávarður af Bishopstone á bug með
öllu meginreglunni um eignarhald í
reynd. Hann tók svo til orða:
„Að fara með jarðveg þennan sem res
nullius — „boðna bráð“ þeim, sem fyrstur
að settist — byði heim augljósri og alvar-
legri hættu, að svo miklu leyti sem eign-
arhald er á annað borð meðfærilegt. Það
byði upp á viðsjárverð uppskipti. Sú
kenning, að eignarhald sé meginnauðsyn
í tilfellinu res nullius, er hvað sem öðru
líður orðin léttvæg, síðan upp var kveðin
gerðin i Austur-Grænlandsmálinu og enn
frekar hin varðandi Clipperton-eyju.“4'')
Þá er komið að þeirri mótbáru, að það
jafngilti því að samþykkja hinar óhóf-
legu kröfur landa Suður-Ameríku að fall-
ast á samfelldni sem gilda forsendu fyrir
tilkalli til landgrunns. Eins og þegar hef-
ur verið fram tekið, eru kröfur landa
Suður-Ameriku óviðkomandi hinum
raunverulega tilgangi að baki kenning-
arinnar um landgrunnið, og ekki er þörf
á að varpa fyrir borð meginreglunni um
samfelldni til að hafna þeim. Öllu held-
ur, eins og uppkveðandi Abu Dhabi-gerð-
arinnar vakti máls á, er meginreglan um
samfelldni haldbezta ástæða þess að
komast yfir auðæfi landgrunnsins. Upp-
kveðandinn sagði:
„Það virðist vera mikið hald, að mér
finnst, i rökum þeirra, sem setja fram
ipso jure-tilbrigði við kenninguna. Sér-
staklega (1) er það ákaflega æskilegt, að
einhver i heimi, sem olíu-þurrð vofir yfir,
hafi rétt til að nýta jarðveg neðansjávar-
svæðis utan landhelgislínunnar; (2) veld-
ið, sem á þar land að, virðist vera til-
hlýðilegasti og heppilegasti aðilinn til
þeiria hluta. Það hefur bezta aðstöðu til
að fara með yfirráð i reynd, og aðrir
kostir virðast vera miklum örðugleikum
bundnir; . . ,“48)
Shigeru Oda, sem lagzt hefur gegn
hinni nýju kenningu um landgrunnið og
meginreglunni um samfelldni sem for-
sendu hennar, finnst hún vera utan arf-
siðalegs þróunarfarvegs alþjóðalaga. Að
hans áliti er ekki þörf fyrir framsetningu
nýrrar kenningar, þvi að öllum er heimilt
að nýta auðæfi úthafsins.46) Að þeim
sama hætti hefur Schwarzenberger áður
haldið fram, „að ef rétturinn til að nýta
auðæfi landgrunnsins leiðir til sanngirn-
islegra nota af úthafinu, hlýtur hann að
standa öllum opinn.“50)
Það viðhorf, að það standi öllum jafnt
til boða, er villandi, svo að á það verður
ekki fallizt. í huga þarf að hafa, að öll
ríki hafa ekki tæknilega þekkingu til
árangursríkrar könnunar og nýtingar
auðæfa neðansjávarsvæða. Að veita öll-
um ríkjum aðgang að þeim við þær að-
stæður jafngilti því að fela auðæfi þessi
einvörðungu þeim, sem einokun hafa á
nauðsynlegum tækjum og tæknilegri
þekkingu. Það svaraði til fráhvarfs frá
fyrirheitinu, sem kenningin færði þró-
unarlöndunum.
Kenningin um landgrunnið á grund-
velli samfeildni sem hefðbundinnar
meginreglu alþjóðalaga
Sakir þess að i reynd hefur yfirgnæf-
andi meirihluti rikja berum orðum upp
tekið samfelldni sem forsendu fyrir kröf-
um sinum til landgrunnsins, og hins, að
ekki eitt einasta riki hefur mótmælt upp-
töku þeirrar forsendu, hlýtur sú spurning
að vakna, hvort það háttalag rikja i einu
hljóði hafi ekki innleitt nýja hefðbundna
meginreglu í alþjóðalög.
Alþjóðadómstóllinn treystir í megin-
atriðum á tvo þætti, þegar ganga þarf úr
skugga um, hvort i einhverju sérstöku
máli hafi sakir háttalags ríkja myndazt
hefðbundin meginregla í alþjóðalögum,
þ. e. a. s.
(1) stöðugur og sams konar notkunar-
háttur; og
(2) opinio juris sive necessitatis, þ. e.
sannfæring rikja á meðal, að þau séu
57