Samvinnan - 01.08.1972, Blaðsíða 53

Arni Larsson:
Drög að
pólitísku
endurmati
kort so heilt av hundunum til, hava
hv0rki hesi ella hasi rættindini, sum
onkur heima í F0royum vil bera kannuna
av. Akademiskt hava vit burtursætt frá
Fróðskaparsetrinum ongan hægri læru-
stovn, so annað studentabýti enn fyri
stytri tíðarskeið kann ikki talan vera um.
Viðmerkjast kann i hesum sambandi, at
f0royskur studentur s0kti inn á universi-
tetið i Reykjavík fyri 2 árum síðan, men
fekk nei. Slíkt ikki beinleiðis eggjar til
aðrar royndir í framtiðini. Styttri lestrar-
ferðir verða fyri reikaðar fyri norr0nt
lesandi, kortini ikki nóg mikið umfatandi,
til at tað kann sigast at hava nakað árin
á studentafj01d okkara sum heild. Tær
studentaferðir, ið S.H.I. og M.F.S. fingu
í lag til íslands og F0roya fyri limir, duttu
burtur vegna vantandi undirt0ku.
Vit lesandi, sum hetta er skrivað til
fyrst og fremst, kundu havt stóra ávirkan
á viðurskiftini í framtíðini. Vit kundu
komið nærri inn á spurningin, um f0r-
oyingar h0vdu leitað upp til íslands at
lisið í stprri tali, ella um fleiri av tykkara
norr0nu fr0ðingum h0vdu komið til F0r-
oya at kannað tað skandinaviska málið,
sum minst er skrivað um. F0royskt er jú
partur av tykkara málspgu. í minni mát,
tó ikki at forsmáa, hevði eisini vinningur
ligið í, at f0royingar m0ttu íslendingum
á universitetum í Týskalandi og Englandi.
So sterkur er skilskapurin, at vit tá h0vdu
leitað saman til gamans og álvara. Tað
vera helst vit, sum umsíðir koma at taka
nakrar av teim stóru avgerðunum lands-
politiskt. Vinir í studentaárunum hafa
ávirkan á ein persón.
Eg mæli ikki til, at farast skal aftur
undir at kalla hv0nn annan „frændur" og
„skyldmenn". Tað lata vit vera farið,
tóktist ongantíð geva stórvegis úrslit. Men
um orðafellini fara og kanska nakrar av
teim gomlu hugsjónunum, so er st0ðan
nakað hin sama, stórvegis sæð: at báðir
partar royna at fáa sum mest burtur úr
við samvinnu. Jú javnari partarnir eru til
stpddar og orku fíggjarliga, og í hesum
f0ri at vit eru so smáir, jú minni ors0k
hava vit illgita om motivini hjá hv0rjum
0ðrum.
Til endans ein áheitan til tykkara, ið
lesa hetta. f dag kunnu vit sita her heim-
anifrá og tosa um „teir“, sum fyri borg-
um ráða. Havit tó í huga, at onkran dag
í framtíðini vera tað vit, sum koma at
taka avgerðirnar.
Tá er tað upp til okkara at gera tað,
sum skal til, tað, sum aðrir ikki kláruðu,
fyri at vend skal koma í. Hesin spurningur
hevur ligið á láni í hppisleyst langa tíð.
Minst til, at slíkir spurningar beint undir
næsunum eru ofta meira gagnligir at
loysa (og oftast lættari at yvirkoma) enn
t. d. at finnast at amerikumonnum í Viet-
nam. Romantisku vendingarnar eru sum
sagt slitnar upp; men meðan tær hpvdu
týdning fyri okkara lesandi og politikk-
arar, tá vísti ein vilji seg at vera til staðar
at rætta hvprjum eina leiðbeinandi hond,
ein vilji sum hevði yvirlivað 800 ár av
geografiskum og mentunnarligum skiln-
aði. Fer nakar so at siga mær, at tey
seinastu 30 árini klárað at beint fyri
hesum vilja? ♦
1.
í lengstu lög hef ég forðazt afskipti af
borgaralegum stjórnmálum. Jafnframt
geri ég mér grein fyrir, að slík afstaða er
haldlítil til frambúðar, af þvi að stjórn-
mál ákvarða stöðu hvers og eins, hvort
sem maður hefur áhuga á stjórnmálum
eða ekki.
Áður fyrr tel ég mig hafa aðhyllzt póli-
tískt afstöðuleysi, og slikt afstöðuleysi lít
ég engan veginn sömu augum og áhuga-
leysi á pólitík. Afstöðuleysi mitt var fólg-
ið í því að fylgjast með pólitík í heimin-
um, en lengi vel fann ég ekki hentuga
baráttuaðferð, aðferð til að framkvæma
hluti, sem gerðir væru í samræmi við
skoðanir mínar.
Fyrst reyndi ég á nokkuð dramatískan
hátt (birt í 5. tbl. Samvinnunnar 1970)
að gera mér grein fyrir pólitískum hug-
tökum. Athygli mín beindist að hvers-
dagslegri notkun þeirra, þar sem mörg
hugtakanna eru daglega notuð á póli-
tískum vettvangi, sem lýsingarorð yfir
pólitiskar aðgerðir. Annars vegar hafði
ég aðgerðirnar í huga og hins vegar póli-
tísk lýsingarorð eins og frelsi, friður,
glæpur, hugsjón, kapítalismi, ofbeldi, rétt-
læti, sósjalismi og vald.
Niðurstaðan varð sú, að ég áleit allar
kennisetningar og pólitísk kerfi eins og
froðusnakk. Ég lét kennisetningarnar
lönd og leið. Pólitísku gerðirnar urðu höf-
uðatriði, ekki hvað þær eiga að tákna í
ljósi tiltekins hugmyndakerfis, heldur
hvað pólitískar gerðir eru i augum manna,
sem þær bitna á. Markmið mitt var að
nálgast veruleikann í þessum efnum.
Hér á landi er sérstök ástæða að at-
huga, hvaða orð eru notuð, og hvernig
þau eru notuð í pólitískum málflutningi,
sérstaklega vegna þess að landið er án
heimspekilegrar hefðar líkt og ástandið
var í Rússlandi áður en þýzk heimspeki
lagði undir sig stofnanir þjóðfélagsins.
Menningin hérna er innflutt í hug-
myndalegu tilliti, og að nokkru leyti hafa
hugmyndakerfi eins og sósjalismi og
kristni lagað sig að aðstæðunum. í heild
hafa slik hugmyndakerfi orðið að borg-
aralegum stofnunum, sem skarta flestu
öðru heldur en sambandi við umheiminn.
Og þegar á allt er litið, þá tel ég félags-
leg viðhorf min hafa þróazt í beina and-
stöðu við borgaralegt gildismat.
Af þeim sökum hef ég ákaflega tak-
markaðan áhuga á að ganga á mála hjá
borgaralegum stjórnmálaflokki. í raun-
inni finnst mér gilda það sama um stjórn-
málaflokkana og sértrúarsöfnuðina: Þeir
hafa svo vont orð á sér, að maður vill
gera flest annað en ánetjast þeim.
Eina pólitíska fagnaðarerindið, sem ég
kann að svo komnu máli, tel ég vera, að
maður geti verið pólitískur án þess að
veita flokkum fylgi.
Á hinn bóginn tel ég bráðnauðsynlegt
að skilgreina gerðir borgaralegra stjórn-
málaflokka. Slik afstaða þarf ekki að
vera sama og alger fordæming á kerfinu
í heild, ef það er annars ekki hrein í-
myndun, að borgaralegir stjórnmálaflokk-
ar hafi einhverja hugmyndafræði til að
styðjast við. Á ég þar ekki við væmnar
stefnuyfirlýsingar, sem eru lítið annað
en fyrirsláttur í aðgerðaleysinu, heldur
krefst ég þess, að ábyrgur stjórnmála-
flokkur hylli þær hugmyndir, sem gefi
í reynd alvörumynd af heiminum í dag.
Þetta er krafa skynseminnar á hendur
pólitískum trúarbragðahópum hér á landi,
sem trúa á fagnaðarerindi hernaðar-
stefnu og annarra viðtekinna skoðana,
sem atvinnustjórnmálamenn lifa á. Það
ætti að vera hverjum stjórnmálamanni
hollt ihugunarefni, að í heiminum finn-
ast líka menn, sem telja stjórnmálamenn
næstum óþarfa, sérilagi þá stjórnmála-
menn sem ætla að skipta heiminum milli
sín i stríðandi herbúðir.
En að öllum likindum er til of mikils
ætlazt, að smáborgaralegir stjórnmála-
menn í heiminum séu í þjónustu við
mannkynið.
Slíkri svartsýni má finna stað í veru-
leikanum í dag. Við getum minnzt áhorf-
endanna að helstríði 2.000.000 manna í
Bíafra, en við skulum einnig minnast
þess, að borgarastéttin var einu sinni
hörð i mannréttindabaráttu sinni, þó að
núverandi einkenni borgarastéttarinnar
séu þau, að ávinningur hennar í þjóðfé-
lagsmálum sé orðinn að forréttindum
burgeisanna.
í framhaldi af þessu getum við litið á
amrísku borgarastéttina í afstöðu henn-
ar til svertingja. Amrískir burgeisar
bregða fyrir sig einskonar þjóðfélagsleg-
um Darwinisma. Það þýðir í reynd, að
svertingi eigi að vera frá náttúrunnar
53