Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.12.1922, Page 89

Tímarit íslenskra samvinnufélaga. 199
En vel á það við á þessum stað, að benda mönnum
á, að samábyrgðin er ekki eins frumlegt né eins óheyri-
legt uppátæki, eins og þessir sívakandi bændaverðir í
Reykjavík og víðar vilja láta mönnum skiljast. öreiga-
framfærslan hvílir á sama grundvelli. pjóðin er öll í sam-
ábyrgð fyrir því, að hver maður fái til hnífs og skeið-
ar. Samábyrgð kaupfélaganna miðar til þess, að gera
einstaklingunum fært að reka atvinnu sína. Forða þeim
frá að verða öreigar. Fátækralögin tryggja hverjum lífs-
nauðsynjar. það er ekki hættulaust fyrir efnahag bjarg-
álnamannsins, þegar nágranni hans fer á hreppinn. það
er sú hætta, sem er því samfara, að búa í siðuðu
þjóðfélagi.
Um það bil er samvinnulögin risu upp, var um tvo
kosti að velja fyrir ísleriska bændur. Annar var sá, að
stofna kaupfélögin með samábyrgð og safna smátt og
smátt veltufé. Hinn, að halda áfram að hlíta forsjá og
föðurlegri umhyggju selstöðukaupmannanna og þeirra ís-
lensku kaupmanna, sem upp mundu rísa í landinu. En
getur B. Kr. færst minstu líkur fyrir því, að á þann
hátt hefði orðið girt fyrir skuldaverslun ? Líklega ekki.
Einstakir bændur hafa aldrei átt greiðan aðgang að láns-
stofnunum til verslunarlána. Eða getur B. Kr. hrósað
sér af því, að hann hafi, sem bankastjóri, greitt götu
bænda í þessu efni? Tæplega verður það talið honum til
réttlætingar, þegar gífuryrði hans, árásir og ásakanir
í garð íslenskra bænda verður metið í fi'amtíðinni.
Eða getur B. Kr. fært líkur fyrir því, að þeir ís-
lensku kaupmenn, sem hann telur að upp hefðu getað
risið og tekið við versluninni, hefðu kipt í betra horf
aðstöðu bænda í þessu efni Hefðu þeir gengist fyrir
stofnun banka og sjóða í því skyni? Af reynslu þeirri,
sem íslendingar hafa af kaupmönnum, verður því miður
að draga aðrar ályktanir. þeir hafa af eðlilegum og
mannlegum ástæðum alt af litið mest á sinn eigin hag.
Stefna þeirra á stríðsárunum kom bert í ljós. Árið 1914