Andvari - 01.07.1960, Qupperneq 18

112
JÓN STEFFENSEN
ANDVAllI
skömmu síðar cða 1781. En þrjú Ijórðungslæknisembætti voru stolnuð íyrir
tilstilli Bjarna. Arið 1761 fékk hann hingað lærða danska ljósmóður til að kenna
íslenzkum Ijósmæðrum, en sjálfur yfirheyrði hann alls 15 ljósmæður og fékk
því framgengt 1766, að þær fengu 100 Rck árlega hjá konungi, en Bjarni átti
að úthýta þcim meðal Ijósmæðranna.
Holdsveikrahospitölin Ijögur, sem hér voru starfrækt, álcit Bjarni að kænni
að litlum notum, eins og rekstri þeirra væri hagað, en í stað þeirra lagði hann
til við stjórnina 1765 og síðan aftur við Landsnefndina í bréli dags. 14. maí
1771 (lit. YY) að stofnað yrði eitt holdsveikrahospítal fyrir allt landið. Það
á að rúma 40—50 sjúklinga, en Bjarni gizkar á, að alls rnuni þeir vera um 200
á öllu landinu, þó enginn viti tölu þeirra með vissu. Hann leggur til, að sér-
stakur kirurg starfi við spítalann ásamt hjálparsveini og stingur upp á Brautar-
holti á Kjalarnesi sem álitlegum stað fyrir spítalann vegna þess hve það sé
nærri landlækni og fyrirhuguðum umsjónarmönnum spitalans. Þessi viturlega
tillaga átti ekki fylgi að fagna, og gömlu hospítölin fengu að lafa þar til for-
sjónin greip í taumana og skæð mislingasótt tæmdi þau að kalla, en þá var tæki-
færið gripið og þau lögð niður 1848. Nýr fullkominn spítali er þó ekki reistur
fyrr en undir aldamótin 1900, en þá tekst líka á skömmum tíma að ráða niður-
lögum veikinnar.
Góðar heimildir um viðtökurnar, sem þessar heilbrigðisráðstafanir Bjarna
hlutu, eru skjöl Landsnefndarinnar, en hún starfar hér 1770—1771 og er þá
landlæknisembættið 10 ára, og búið að skipa 2 fjórðungskirurga og útvega smá-
vegis laun handa ljósmæðrum. í 2. grein erindisbréfs Landsnefndarinnar er
henni falið að gera tillögur um fjölda væntanlegra nýrra lækna og ljósmæðra
og hvar þeim skyldi ætlað aðsetur, en þó með sem minnstum tilkostnaði lands-
ins og ríkissjóðs. (Landsn. 13). Á Alþingi 20. júlí 1770 heldur nefndin fund
með amtmanni, lögmanni, vísilögmanni, 11 sýslumönnum, lögsagnara og klaust-
urhaldara og leitar þá álits þeirra á 2. grein erindisbréfsins og bókar þar um
eftirfarandi niðurstöður: „I Anledning af Instructiones 2 Post blev i Alminde-
lighed erklæret, að Jorde Mödre ikke synes at være i Landet nödvendige og
önskedes, at de der til anvendte Penge bleve til andre nödvendigere I ing
brugte. Angaaende de saa kaldte Fierdings Chirurgi faldt den almindelige
Mcning derhen, at bemte Chirurgi ekki være særdeles nödvcndige for Landet,
og skulde saadan en være eller blive tienlig, matte samrne bave taget sin Examcn
og været informerte i Theorien og Praxi i Kiöbenhavn." (Landsn. bls. 38).
Þetta álit er sjálfsagt rétt mynd af hugsunarhætti mikils þorra manna hér
á 18. öldinni, en mig furðar á, að amtmaðurinn Ólafur Stephensen skuli ekki
hafa gert neinn ágreining við það, svo gott álit sem hann virðist hafa á læknum,