Andvari - 01.07.1960, Page 34

128
ÖRNÓLFUll THORLACÍUS
ANDVAIU
gról' víða í Suður-Afríku upp bein hálf-
manna. Síðar gerðist bandarískur stein-
gervingafræðingur, John Talbot Robin-
son, félagi Brooms í leitinni að leifum
hálfmanna. Eftir dauða Brooms, 1951,
hélt Robinson leitinni áfram einn.
Nú eru þekkt bcin margra hálfmanna,
og þykir augljóst, að þessar verur hafa
um þroska staðið framar öllum þekktum
mannöpum. Það vakti mikla athygli, er
það varð ljóst af mjaðmarbeinum bálf-
manna, að þeir hafa gengið uppréttir.
Hálfmennirnir eru elztu verur, sem
við þekkjum, er kalla mætti menn. Af
dýrabeinum, sem með hálfmönnum hafa
fundizt, má ráða, að þeir hafi verið uppi
seint á tertíertíma, hinir elztu fyrir tveim
milljónum ára, en hinir yngstu fyrir tæp-
lega milljón árum. Þeir hafa lifað í hell-
um og á sléttum Suður-Afríku. Ekki er
vitað til, að þeir hafi gert sér nein vopn,
en eftir útliti beina veiðidýra þeirra að
dæma hafa þeir beitt því, sem hendi
var næst: beinum eða steinum, til að
drepa bráðina. Á einum stað hafa fundizt
dýrabein í öskubrúgu hjá beinum hálf-
manna, þetta bendir til þess, að þeir hafi
kunnað með eld að fara.
Á liðlega milljón ára þróunarsögu hálf-
manna getum við gert okkur í hugar-
lund, á hvern hátt maðurinn hefur smám
saman komið fram á sviðið undir lok
tertíertíma.
Sléttuapar, svipaðir Proconsnl, temja
sér gang á tveimur fótum. Þegar fram-
limanna er ekki lengur þörf við að flytja
dýrið úr stað, getur það beitt þeim á
allt annan hátt en áður — höndin verður
til. Með tilkomu handarinnar hefst nýr
kafli í þróunarsögu mannsins. Elann fer
að nota verkfæri, í fyrstu aðeins það,
sem hann finnur tilbúið — bein veiði-
dýra og steinhnullunga —, en löngu
síðar fer hann að móta þessi tæki: höggva
og brjóta til steinflísar og bein. Svo langt
befur hálfmaðurinn trúlega ekki komizt,
að minnsta kosti þekkjum við engin merki
þess.
Idönd og heili þróast saman. Ileili
hálfmanna var litlu stærri en heili nú-
tíma mannapa. Þróun heilans yfir apa-
stigið hefst sem sagt ekki fyrr en höndin
er orðin til. Fyrsta skrefið frá apa til
manns var ekki þróun heilans, heldur
þróun lendanna — hinn upprétti gangur.
Tegundir hálfmanna hafa hlotið ýmis
nöfn frá vísindamönnum, svo sem Austra-
lopithecus, Plesianthro-pus, Paranthropus,
Telanthropus og Africanthropus. Margir
hallast að því, að allar þessar nafngiftir
eigi sér lítinn rétt, hálfmennirnir séu
hver öðrum ekki frábrugðnari en svo, að
rétt væri að kalla þá alla tegundir sömu
ættkvíslar.
Af því, sem hér stendur, mætti ráða,
að vagga mannkyns hafi staðið í Suður-
Afríku. Sú er og skoðun margra fræði-
manna. Aðrir benda á, að við þekkjum
svo fáar leifar frummanna, að ekki verði
úr því skorið með neinni vissu, hvort
þessir, sem við þekkjum, séu forfeður
okkar. Hálfmenn geti til dæmis hafa verið
víðar til en í Afríku og kannski liafi þeir
orðið til annars staðar, eða þróazt annars
staðar í menn. Hálfmenn þeir, sem við
þekkjum, eða að minnsta kosti hinir
yngstu, voru fullseint uppi til að ættir
manna geti verið af þeim runnar.
1 Suðaustur-Asíu hafa fundizt miklar
leifar frumstæðra manna, svo sem nánar
verður getið um síðar. Margir telja mestar
líkur þess, að þar sé upphafs mannkyns
að leita.
Jötnakyn.
í kínverskum lyfjabúðum rnátti lengi
kaupa „drekatennur" og „drekabein" til
bóta ýmsum meinum. Um síðustu alda-
mót vaknaði áhugi vestrænna vísinda-
manna fyrir leifum kínverskra dreka, enda