Andvari - 01.07.1960, Qupperneq 40

134
ÖRNÓLFUR THORLACÍUS
ANDVARI
Heidelbergháskóla, gaf eiganda kjálkáns
nafnið Homo heidelbergensis, Heidel-
bergmaðurinn. Kjálkinn hefur síðan
valdið náttúrufræðingum miklum heila-
brotum. Heidelbergmaðurinn er elzti
Evrópumaðurinn, sem við þekkjum, en
með því að ekkert er þekkt til bans
ncma einn neðri kjálki, höfum við bara
takmarkaða þekkingu um útlit bans og
þroskastig. Helzt hallast menn nú að
því, að hann sé í ætt við apamennina
frá Asíu, og ætti því að teljast til ætt-
kvíslarinnar Pithecanthropus eða sér-
stakrar ættkvíslar (eða apamennirnir að
austan að bera nafnið Homo erectus,
hinn upprétti maður).
Nýjustu aldursákvarðanir benda til, að
apamennirnir frá Asíu séu yngri en
I Ieidelbergmaðurinn. Því miður hefur
vísindamönnum ekki lánazt að finna
frekari leifar þessa merkismanns.
í síðari heimsstyrjöld voru gerðar
fjöldagrafir fanga úr þýzkum fangabúð-
um í grennd við Heidelberg. Að stríðinu
loknu voru líkin grafin upp. Þá rákust
vcrkamennirnir á hauskúpu, scm enginn
líkami fylgdi, einmitt í sömu lögum og
Eleidelbergmaðurinn fannst eitt sinn í.
Þeir óttuðust, að þeir fengju bágt fyrir,
ef upp kæmist, að vinnubrögð þeirra
væru svo slæleg, að þeir týndu heilum
mannsskrokkum, svo að þeir eyðilögðu
hausinn. 1953 barst einhver kvittur af
þessu út, og vísindamaður frá Göttingen
náði í brot úr höfðinu, en hann gat að-
eins ákvarðað, að þarna væri um stein-
gerving að ræða, en ekki fórnarlamb
þriðja ríkisins.
N eanderdalsmaðurinn.
Þegar sígur á seinni hluta ísaldar, lýkur
fyrri fornsteinöld í Evrópu. 1 jarÖlögum
frá síðasta lilýviðrisskeiði verður vart
nýrra gerða steinverkfæra — tinnan er
betur höggvin en áður og með öðru lagi.
Þetta mcnningarskeið, miðfornsteinöld,
helzt síðan langt frarn eftir síðustu og
lengstu ísöldinni — Wúrmísöldinni.
Menn hinnar fyrri fornsteinaldar eru
að mestu óþekktir, en á mönnum mið-
fornsteinaldar kunnum við sæmileg skil.
Með verkfærum frá þessum tíma hafa
fundizt leifar frumstæðrar manngerÖar,
Neanderdalsmanna. Lltbreiðsla Neander-
dalsmanna, svo sem við þekkjum hana,
fellur sæmilega sarnan við útbreiðslu
miðfornsteinaldarleifa, svo að fullvíst
verður að teljast, að miðfornsteinöld sé
menningarskeið Neanderdalsmannsins.
Milli Dússeldorf og Wuppertal í vestan-
verðu Þýzkalandi liggur smádalur, sem
nefnist Neandcrthal. Fyrir liðugum
Iiundrað árum — árið 1856 — fannst
hauskúpa í dalnum, er verið var að nema
þar kalk. Höfuðið bar það með sér, að
eigandi þess hefur verið frábrugðinn öll-
um mönnum, sem nú lifa. Ennið var lágt
og stór beinbrún yfir augum, kjálkarnir
sterklegir, cn hakan lítil.
Þróunarsinnar töldu þarna sönnun
fengna fyrir þróun mannsins, en and-
stæðingar þeirra gáfu ýmsar skýringar á
fyrirbærinu. Algengust var sú skýring,
að um vanskapaðan hálfvita væri að ræða.
Leifar þessara frumstæðu manna fund-
ust smám saman víðar, svo að brátt var
auÖséÖ, að þarna væri raunverulega um
frumstæða manngerð að ræða: Homo
neanderthalensis, Neanderdalsmanninn.
Leifar Neanderdalsmanna eru flestar
fundnar í Vestur-Evrópu, einkum í Frakk-
landi. Auk þess eru þekktar leifar hans
hér og þar urn Suður- og Suðaustur-
Evrópu og fyrir botni Miðjarðarhafs, fra
Gíbraltar í vestri til Palestínu í austri.
Himn hefur fundizt á einum stað sunnan
Miðjarðarhafs: handan Gíbraltarsunds, i
Tangier í Marokkó. Annars hefur hans
ekki orðið vart í Afríku. Að norðaustan
hafa líkamsleifar Neanderdalsmanna eigi