Andvari - 01.05.1961, Blaðsíða 10

8
GÍSLI GUÐMUNDSSON
ANDVARI
í dalnum, og þar urðu þessi börn um fermingaraldur áhugasamir þátttakendur
í fundahöldum og útgáfu félagsblaða. Með þjóðmálum fylgdust þau að hætti
fullorðna fólksins og sköpuðu sér iijótt skoðun um þau mál og fleiri. Þau litu
alvöruaugum á h'fið; bemskugleði þeirra var heimafengin eða úr heimi bókanna.
— Stundum fóru unglingar af báðum bæjunum saman í ferðir á sunnudögum,
þangað sem fagurt var eða víðsýnt nærlendis, út í Aðaldaishraun, upp á hálsinn
eða heiðina, vestur á Fljótsbakka eða í Þingey. Þá voru reiðskjótar látnir spretta
úr spori, spjaliað og sungið. Þó að ekki væru að jafnaði hafðir gæðingar einir
í þeim ferðurn, má gera sér í hugarlund, að í brjóstum þessara bama dalsins
fyrir 50 ámm hafi bærzt sú tillinning, er um það leyti varð að ljóði á vömrn
þjóðskálds:
„Sá drekkur livern gleSinnar dropa í grunn,
sem dansar á fákspori yfir grund“.
Þeim fer nú fækkandi, er það reyna.
Þorkell fór að heiman til náms haustið 1912, þá nálega 17 ára gamall.
Settist hann þá í annan bekk Gagnfræðaskólans á Akureyri og lauk gagnfræða-
prófi þaÖan vorið 1914. Eftir það settist hann um kyrrt við búskap með for-
eldrum sínum. Mun honum þá um skeið liafa verið efst í huga að gerast bóndi
á föðurleifð sinni, og heima í sveit hans var almennt gert ráð fyrir, að svo
myndi verða. Idann var talinn gott efni í búmann, stundaði fjármennsku og
önnur bústörf af alúð og samvizkusemi og virtist una því vel. Leið til meiri
eða minni forystu í sveitannálum og félagsmálum héraðsins stóð bonum eflaust
opin. Að sjálfsögðu hafði hann á þessurn árum fleira fyrir stafni en bústörfin.
Löngun og hæfileikar til að leggja stund á þjóðleg fræði var honum í blóð
borið. Hann hafði aflað sér kunnáttu í erlendum málum, fyrst í heimahúsum1)
síðar í Akureyrarskóla. Á þessum árum hélt hann áfram að leggja grundvöllinn
að hinni yfirgripsmiklu og sjálfstæðu þekkingu sinni á sögu íslands og bók-
menntum Islendinga og annarra þjóða. Ef hann hefði gerzt bóndi á Fjalli
eftir föður sinn, má gera ráð fyrir, að hann hefði jafnframt haldið áfram að
sinna bóklegum fræðum og skáldskap eins og ýmsir frændur hans í bændastétt.
Um það verður þó ekki fullyrt. En um framtíð lians fór á annan veg en menn
ætluðu.
Sumarið 1917 kom skáldið Stephan G. Stephansson hingað til lands í boði
íslendinga. Hann fór m. a. um Þingeyjarsýslu, enda þaðan ættaður. Þá rættist
1) Þau systkin urðu læs á dönsku með aðstoð foreldra sinna. Mér er tjáð, að Jóhannes
hafi oft lesið upphátt á kviildvökum fyrir fólk sitt, og — eftir að börn hans fóru að geta fylgzt
með — stundum danskar hækur.