Andvari - 01.05.1961, Blaðsíða 74

72
UNO VON TROIL
ANDVARI
meira að segja varla til þar. Órækar sann-
anir eru þó fyrir því, að miklir skógar
uxu hér í fyrndinni. Korn vex þar ekki
heldur, þó að í fimm eða sex görðum,
hinum einu í landinu, vaxi kál, rófur,
ertur og steinselja.
Hér fara á eftir fáein orð um íslenzkar
bókmenntir. Fyrir fimm til sex öldum
voru Islendingar nafnkunnir fyrir bók-
menntastörf og sögufróðleik. Ur þeirra
hópi get ég nefnt mörg skáld, er veg-
samað hafa hetjudáðir norrænna forn-
konunga, og hinum fræga Snorra Sturlu-
syni eigum við að þakka fyrstu skímuna
í sögu Svíþjóðar. Því liöfum við metið
íslenzk rit svo mikils að smala þeim úr
landinu, þar sem þau eru nú svo fágæt
orÖin, að hvernig sem ég reyndi, gat ég
ekki fengið að sjá nema fjögur eða fimm
íslenzk handrit allan tímann, sem ég var
á íslandi. Upp til sveita hefur fornmál
okkar varðveitzt hér um bil hreint, en
við sjávarsíðuna, þar sem viðskipti eru
mest við danska kaupmenn, hefur það
tekið nokkrum breytingum. Margir töl-
uðu vel dönsku, en þeir, sem ekki kunnu
hana, áttu hægara með að gera sig skilj-
anlega við okkur Svía en Dani. I land-
inu eru þrjár eða fjórar rúnaristur, en
ungar og einskis virði.
Ég gat þess hér að framan, að íslend-
ingum þykir gaman að þylja fornsögur
sínar, en þær eru nær einu minjarnar um
snilli forfeðra þeirra. Nú er fátt um skáld
í landinu, og fæstir prestanna kunna
annaÖ en latínu, sem þeir læra í stóls-
skólunum í Skálholti og á Hólum.
Nokkrir þeirra hafa numið við háskól-
ann í Kaupmannahöfn. Kynntist ég
þremur ágætum lærdómsmönnum, eink-
um í norrænum fornfræðum: Finni bisk-
upi Jónssyni í Skálholti, sem er að rita
íslenzka kirkjusögu, Gunnari prófasti
Pálssyni og Hálfdani rektor Einarssyni á
Hólum.
Það er alkunna, að prentsmiðja er í
landinu. Við könnumst allir við fágætu
Skálholtsútgáfurnar af Ólafs sögu
Tryggvasonar, Landnámu, Grænlendinga
sögu og Kristni sögu, en ekki grunaði
mig, að prentsmiðjan væri jafn gömul
og raun ber vitni. Svíinn Jón Matthíasson
flutti þangaö prentsmiðju á árunurn
1520—30, og árið 1531 prentaði hann
Breviarium Nidarosience.1) Ég safnaði
íslenzkum bókum eftir föngum, fágæt-
ust þeirra er Biblían, prentuö á Hólum
1584 í tvíblöðungsbroti. Ég vona, að
fimmtán áður óþekktar sögur verði ekki
óvelkominn fengur.
Af þessu getur minn herra ráðið, að
ég sló ekki slöku við. Viðfangsefni okkar
voru áður ókönnuð og heillandi, og við
þetta allt bættist félagsskapur þeirra
Banks og Solanders. Annar þeirra er
nemandi von Linnés okkar og honum
samboÖinn, kátasti piltur og góðhjartað-
ur. Hinn er maður um þrítugt, fróðleiks-
fús, einbeittur og óþreytandi að hverju
sem hann gengur, einlæglega opinskár og
frjálsmannlegur í framgöngu, aðdáandi
fagurra bókmennta og lista. Minn herra
sér, að ég þarf ekki að iðrast fararinnar.
Ég hafði nærri heitið mér þeirri ánægju
að sjá herra Banks og doktor Solander í
Svíþjóð á komandi ári, en nú ætla þeir
að staldra við um stundarsakir í Englandi.
Ég harma það, að doktor Solander er með
öllu glataður föðurlandinu, vegna þess
almenna álits, sem hann nýtur hér, og
nýrrar og betri stöðu við safnið2) en hann
hefur áður haft. FerÖasagan úr SuÖur-
hafsleiðangrinum verður tilbúinn nú í
apríl eða maí. Þeir eru þegar byrjaðir að
1) Venjulega kölluð Breviarium Holense og
líklega prentuð 1534. Þýð.
2) Af ensku þýðingunni má ráða, að hér sé
átt við British Museum, sem í þann tíð var
einnig náttúmfræðasafn. Þýð.