Andvari - 01.05.1961, Blaðsíða 31

andvahi
,AÐ FORTÍÐ SKAL IIYGGJA“
29
hjá frændþjóðum okkar eru iðulega sam-
töl við gamalt fólk, sem hefur svipaða
raunasögu að segja og mörg gamalmenni
hérlendis. Að lokum læt ég hér lítið brot
ur ferðasögu efdr Suður-Þjóðverja einn,
Samúel Kiechel að nafni, en hann ferðað-
ist um Danmörku og Svíþjóð árið 1586.
Aðfaranótt 10. febrúar hefur hann gist
hjá skánskum bónda, en unr visdna þar
farast honum þannig orð:
„Híbýlin voru hrörleg og matur vond-
ur. Þegar við gengum til náða, bjuggum
við um okkur á gólfinu. Það eru ekki
aðeins bóndinn, húsfreyjan og börnin,
sem dveljast að vetrarlagi í skálanum,
heldur einnig hundar og kettir og ungviði,
svo sem lömb og kálfar, og jafnvel geitur
°g dúfur eru þar. En óhugnanlegast af
öllu er þó það, að grísir eru hafðir þarna
inni, því mikill óþefur er af þeim, og á
nóttinni koma þeir og sleikja mann í
framan“.
I Smálöndum gisti hann hjá presti ein-
um á leið sinni norður til Uppsala og fékk
þar góðar viðtökur, nóg að borða, hlýtt
herbergi og fékk föt sín þurrkuð. Lætur
hann vel yfir sér, en bætir svo við:
„Til þess að vera aufúsugestur á þess-
um stöðum, verður að gefa húsmæðrun-
um múskethnot, kanel, engifer og annað
því um líkt og börnunum látúnhringi,
spegla, hnífa eða leikföng, en þessu hafa
þau mjög gaman af.“
Þjóðverjanum er tíðrætt um vonda
vegi og slæmt akfæri. Skammt frá Stokk-
hólmi villtist hann og náði bændabýli
cinu í myrkri. Hann sagði bóndanum frá
vandræðum sínum og beiddist gistingar,
sem hann og fékk. Bóndinn var fátækur,
átti fjórar eða fimm skepnur. Hesthús-
dyrnar voru svo lágar, að samferðamaður
Þjóðverjans gat ekki komið hesti sínum
þar inn, og varð hann að standa úti.
Engan mat gátu þeir fengið keyptan hjá
bóndanum, og kvaðst Þjóðverjinn halda,
að svo að segja cnginn matur hafi verið
til á bænum. Svo lagðist hann fyrir á
gólfinu og svaf úr sér sultinn.
Þetta var fimmtán árum eftir norræna
sjö ára stríðið og líklegt er, að þessi
skortur og fátækt hafi að einhverju leyti
verið afleiðing þess. Uti á Islandi var
líka háð stríð, sem olli fátækt og um-
komuleysi — stríð við hafís, eldgos og
einokun, einkum cr lengra leið á
aldir.
Ferðasögubrot þetta hef ég tekið upp úr
vinsælli og víðlesinni sænskri bók. Þar er
skýrt afdráttarlaust frá fortíðinni, bæði
því, sem miður fór, og hinu, sem hrós á
skilið, því engri þjóð er það ávinningur
að afneita reynslu sinni. Bókin heitir
„Hin undursamlegu örlög sænsku þjóð-
arinnar'1. Og víst mega það heita undur-
samleg örlög — og ekki síður fyrir okkar
íslenzku þjóð við hið yzta haf að hafa
siglt þjóðarskútu sinni heilli fram hjá
öllum blindskerjum um aldir og hafizt
frá örbirgð, áþján og umkomuleysi til
þjóðmenningar, frelsis og velmegunar.