Andvari - 01.05.1961, Blaðsíða 11

ANDVARI
ÞORKELL JÓHANNESSON HÁSKÓLAREKTOR
9
von Þorkels að fá að kynnast skáldinu, sem hann hafði haft mætur á öðram
fremur. Hann var í tvo daga samferðamaður skáldsins um héraðið. Eg heyrði
það á honum löngu síðar, að sú kynning hafði orðið honum minnisstæð. Haustið
1918 fór hann til Reykjavíkur og dvaldist þar hina söguríku mánuði, er eldur-
inn var uppi í Kötlugjá, spánska veikin geisaði í Reykjavík og lýst var yfir
fullveldi íslands. Vetur þennan var hann í höfuðstaðnum. Sjálfsagt hefir hann
þá kynnzt sumurn þeim mönnum í Reykjavík, er síðar komu við sögu hans.
Allt þetta þykir mér rétt að nefna. En ekki veit ég — og e. t. v. heldur ekki
aðrir með fullri vissu — hvenær það hefir ráðizt eða hvemig, að hann gengi
áfram skólaveginn. Mér hefir verið tjáð, að móðir hans liafi hvatt hann og
faðir hans ekki latt. Mátti þeim og ljóst vera, hvað í honum bjó og hvert vegar-
nesti hann hafði hlotið og e. t. v. ekki fýsilegt, að þeirra dómi, að hefja búskap
i því árferði, sem var í sveitum landsins um og eftir 1920. En vorið 1922, er
hann var 26 ára gamall, gekk hann undir stúdentspróf í Menntaskólanum í
Reykjavík og lauk því. I Iafði þó ekki stundað nám í þeim skóla, en las um
veturinn fyrir prófið utan skóla í Reykjavík.
Að loknu stúdentsprófi hóf hann nám í íslenzkum fræðum við háskólann.
Hann hafði þá náð meiri þroska en almennt gerist um nýstúdenta og kunni
góð tök á námi sínu. Hann varð fljótt einn af leiðandi mönnum í félagsskap
stúdenta og naut þar vinsælda, var kjörinn í stúdentaráð og síðar formaður þess.
Elm þessar mundir stóð félagslíf stúdenta með meiri blóma en lengst af áður.
Þá var mötuneyti stúdenta — „Mensa akademica" — starfandi, og unnið var
að því, að komið yrði upp stúdentagarði. Lét Þorkell þessi mál og fleiri áhuga-
mál stúdenta til sín taka, enda var honum vel treyst. Hann var í ritstjóm
fyrsta stúdentablaðsins, er út kom 1. des. 1924 og ritaði um ýmislegt í blaðið.
Kennarar hans í háskólanum vora dr. Alexander Jóhannesson, í málfræðum,
dr. Páll Eggert Ólason, í sagnfræðum, og dr. Sigurður Nordal, í bókmennta-
fræðum. I náminu gerði hann sögu að sérgrein sinni, og lauk meistaraprófi
vorið 1927. Sex árum síðar hlaut hann doktorsnafnbót við Hafnarliáskóla fyrir
bók sagnfræðilegs efnis, sem síðar verður að vikið.
Meistaraprófsritgerð Þorkels fjallaði um „höfuðþætti í húnaðarsögu og
búskaparháttum Islendinga frá upphafi og fram til siðaskipta“. Með þeirri rit-
gerð og fræðimennsku sinni yfirleitt mátti telja, að hann gerðist landnáms-
maður á því sviði sögunnar, sem íslenzkir sagnfræðingar höfðu fram til þessa
ekki gefið mikinn gaum. Þar höfðu persónusaga og ættfræði setið í fyrirrúmi.
En rannsóknir Þorkels og rit beindust að atvinnulífi þjóðarinnar og hagþróun
fyrr á tímum. Síðan hefur íslenzk sagnfræði færzt ineir inn á þetta svið og
mun gera á koinandi tímum. Árið 1928 birti hann í tímaritum tvær ritgerðir,